ती उल्लासमय दशैं र यी उपभोक्तावादी दशैं

पहाडमा जन्मेको केटो । जसले किसानको जिन्दगी देख्यो भोग्यो उसलाई दशैले नछुने कसरी हुन्छ । दशै आएपछि खुशी पनि बाढी जस्तै उर्लेर मनभित्र पस्थियो । दुस्खहरु कतै बसाई सरे झै हुने बेला थियोे त्यो । रमाइलो गर्ने अबसर यही हो आखिर पहाडका आम किसानहरुलाइ । बाढी थामिएको खोला, खेतभरि झुलेको धानको बाला, बोडि लामो लहरा, झकिझकाउ बजार अनि जुन उज्यालो गाढा भएर उदाएको जुनेली रात । असार साउनको झरी अनि बाढिपहिरो थामिएपछि रमाइलो पर्यावरण । यहि विशेषताको भारी बोकेर शरद ऋतु फुत्त आइपुग्थियो । दशै भनेको यहीँ मौसमको चाड थियोे । रसुवाको बेत्राबती बजार । बेत्राबती धेरैलाई थाहा भएको ठाँउ पनि हो । नेपाल चीन युद्ध समाप्त पार्ने बेत्राबती सम्झौता बिषयमा इतिहासमा अनेकन ब्याख्या छ्न् । नेपाल केरुङ ब्यापारसग जोडिएको पुरानो सानो यो बजार मेरो मनको कुनामा स्मृति भएर बसिरहेको छ । जब बेत्राबती बजारमा चहलपहल हुन्थ्यो । मान्छेहरु भन्थे अब दशै लाग्यो । सुब्बा बा पसलमा मसाला र चामल आएपछि दशै आए झै लाग्थ्यो । सुकिला लुगा लगाएर फलाखुको तिरै तिर मानिसहरूको हुल हिड्न थालेपछि दशै आए झै लाग्थ्यो । बयर र भलायो पाक्न थालेपछि दशै आए झै लाग्थ्यो । आनन्दको पसलमा सर्ट पाइन्ट किने पछी दशै आए झै लाग्थ्यो । कवि अमृत क्षेत्रीको एउटा कविता छ लाहुरेहरु टेप र रेडियो घन्काउदै गाउँ पसेपछि दसै आए झै लाग्छ । हाम्रो बजारमा सानो छ । उता तुप्चे छ । माओवादी जनयुद्धलाई पश्चिम् नेपालमा उठाउने एक जना योद्धा पोस्टबहादुर बोगटी दिवाकरको गाउँ हो तुप्चे । यता वारितिर बोगटीटार सिम्ले माझगाउ बेतीनी बनुवा छ । अलि पारी माथितिर मबिर केराघारी गेर्खु छ । रसुवा नुवाकोट को धेरै गाउको बजार हो बेत्राबती । यसैले दशै आउन बेत्राबतीलाइ पहिला दशमी आइसक्नु पर्थियो । अनि मात्र गाउघर जिरा मसला चामल मासु दशै भएर छिर्थियो । केरुङ अहिले जस्तो बजार र नाका भैसकेको थिएन । हाम्रो गाउँ घर तिरबाट च्याङ्ग्रा लिन केरुङ जाने एउटा समूह नै थियो ।ती हुलका हुलका च्याङ्ग्रा ल्याएर स्याफ्रु धुन्चे कालिकास्थान र बेत्राबतीमा बेच्थिए । गजलकार साथी बसन्त अनुरागी पिता भट्ट साहिला नाम कहलिएका च्याङ्ग्रा ब्यापारी थिए । उनीजस्ता धेरै ब्यापारी थिए ।जो बेत्राबतीमा च्याङ्रा ल्याएर बेच्थिए । बेत्राबती च्याङ्ग्रा आएपछि चाहिँ साच्चिकै दशै आए झै लाग्थ्यो । आजकाल केरुङबाट उति च्याङ्ग्रा आउदैन । इसाईहरुको हिमाल यात्रा बढेसगै रसुवाको माथिल्लो भूगोलमा अब दशै सबैको चार्डको रूपमा रहेन । मानिसहरूमा अब परम्परागत चाडपर्व प्रति उत्साह घटेको छ । माओवादी युवा नेता रजमान तामाङ भनिरहने ज्यानमारा बजार चार्डपर्बको बाटो भएर बस्ती छिर्न थालेको छ । अब दशै लगायत चार्डपर्बमा छिरेको उपभोक्तावादको बिषयमा चर्चा गरौं । प्रलेसका पुर्ब अध्यक्ष अमर गीरी लेख्छन् नैतिक मूल्यमा आएको ह्रास, भोगवादी प्रवृत्तिको विकास, जसरी भए पनि कमाउनुपर्छ भन्ने दृष्टिकोण, मौलाउँदो भ्रष्टाचार आदिमा उपभोक्तावादी संस्कृतिको महत्वपूर्ण भूमिका छ । उपभोक्तावादी संस्कृतिका कारण जीवनविरोधी विषय पनि मानिसलाई उपयोगी लाग्दै छन् र उपभोगलाई नै जीवनको केन्द्रीय लक्ष्य बनाइँदै छ । उपभोक्ताको इच्छा अबको बजारको इच्छा अनुसार जन्मन्छ । बजारले मानिस केवल बस्तु बनाइसकेको छ । अब बेत्रावती बजार मा आउने उल्लासमय दशै कहाँ छ र ? दशै बस्ती मा होइन कोकाकोलाको बोतलमा पहिला आइपुग्छ होर्डिङ बोर्ड भएर । कवि अमृत क्षेत्रीले भने जस्तो टेप घन्काउदै गाउँ छिर्ने लाहुरे कहाँ छ्न अब । कोकाकोला र मोबाइलहरु पो गाउँ गाउँ पुग्दैछ ।माया सद्भाव कहाँ छ र अब । प्रबिधिले लाटो पारेको समाजमा दशै फेसन भैसकेको छ । आधुनिक नाति हजुरसग आशिष् मागेको भिडियो लाइभ देखाउन चाहन्छ दुनियाँलाई । फेसबुक लाइभ हेर्दै गरेकी उसकी प्रेमिका कमेन्ट गर्छे। छि तिम्रो हजुरवा क्या फोहोरी ल्याङ ल्याङ बुढो रहेछ । सो बोर । कहिले पनि बाबू आमालाई एक कल फोन समेत पनि नगर्ने छोरो गाउँ जान्छ र अनि टीका लगाएर बढो साहित्यिक पारामा स्टाटस र फोटो पोस्ट गर्छ । जन्मेको जन्मभूमि र बाआमा भनेका धर्तीका स्वर्ग हुन ।शहरकै अर्को दलालले कमेन्ट गर्छ रामजी म पनि गाउँमा असी बर्सकी आमासग टीका लगाउदै छु । शहर मा उपचार गर्न आएकी सासुलाइ फोहर भन्दै भुइँमा सुताएर आफू पलङमा सुतेकी बुहारी पोस्ट छ । गाउँ नै रमाइलो विफ सासू आमा । यसरी अब उपभो्क्तावाद र बजारवाद छिरेको गाउँ बस्तीमा । र उल्लास हराइदै गएको छ । मानिसको आत्मीय हराएको छ । सह-अस्तित्वको भाव हराएको छ । नेपाली पन हराएको छ । अब दशै पनि बहुराष्ट्रिय कम्पनी समान बेच्ने बिग सेल मेला भैसकेको छ ।