यस्ता थिए भूपि

आज १२ पुस । यही दिन वि।सं। १९९२ सालमा मुस्ताङको थाक टुकुचेमा कवि भूपि शेरचनको जन्म भएको थियो । भूपिका कविता अहिले पनि बारम्बार उद्धृत हुने नेपाली कवितामा पर्छन् । सरल तर अत्यन्त प्रभावकारी तथा प्रभावशाली कविता लेख्ने भूपि व्यक्तिगत जीवनमा मृदुभाषी तथा सहज भएको उनीनिकट बताउँछन् । नयाँ पुस्तालाई अत्यन्त माया गर्ने भूपिको स्वभाव थियो । तीमध्ये एक हुन्, नाट्यकर्मी अशेष मल्ल । भूपिजयन्तीको सन्दर्भ पारेर अशेष मल्लले यसरी सम्झीए भूपिका स्वभाव । सहज हुनुहुन्थ्यो यो ०३४/०३५ सालको कुरा हो । म त्यतिवेला त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा एमए पढ्दै थिएँ । हामीले कलेजमा विभिन्न कार्यक्रम गथ्र्यौं । त्यस्तै, एकपटक हामीले कवि गोष्ठी आयोजना गर्ने भयौँ । त्यो कवि गोष्ठीको संयोजन मैले नै गर्दै थिएँ । त्यसमा हामीले त्यतिवेलाका प्रभावशाली कविहरूलाई बोलाउने भयौँ । केदारमान व्यथित, माधव घिमिरेलगायतलाई बोलाउन म गएँ । हामीले कार्यक्रममा भूपि शेरचनलाई पनि बोलाउने भएका थियौँ । म यो अनुरोध गर्न उहाँको निवासमा पुगेँ । तर, उहाँलाई त्यसअघि मैले भेटेकै थिइनँ । मैले त्यो कार्यक्रमबारे उहाँलाई बताएँ । उहाँलाई कार्यक्रममा सहभागी हुन अनुरोध पनि गरेँ । उहाँले अत्यन्त सहजै त्यसलाई स्वीकार गर्नुभयो । उहाँले सहर्ष स्वीकार गरेकाले म खुसी हुनु स्वाभाविक थियो । माया गर्नुहुन्थ्यो भूपि दाइको सबैभन्दा राम्रो बानी भनेको उहाँ अत्यन्त माया गर्ने स्वभावको हुनुहुन्थ्यो । उहाँले आफूभन्दा सिनियरलाई जसरी सम्मान गर्नुहुन्थ्यो, त्यस्तै आफूभन्दा पछिल्लो पुस्ताकालाई पनि अत्यन्त माया गर्नुहुन्थ्यो । मलाई पनि उहाँले अत्यन्त माया गर्नुभयो । मलाई उहाँसँग भेट्दा आफ्नै दाजुसँग भेटेजस्तो लाग्थ्यो । मसँग उहाँले सधैँ एउटै परिवारको जस्तो व्यवहार गर्नुहुन्थ्यो । चिन्ता गर्नुहुन्थेन सहज र सरल स्वभावको भएकाले पनि होला, भूपि दाइ धेरै चिन्ता गर्नुहुन्नथ्यो । उहाँ आफ्नैबारे पनि उति धेरै चिन्ता गर्ने व्यक्ति होइन । उहाँ भेटहरूमा भन्नुहुन्थ्यो, ‘म त रोगको घर हुँ ।’ हुन पनि उहाँलाई विभिन्न रोग लागेका थिए । तर, निस्फिक्री भएर उहाँ आफूलाई सबै रोग भएको स्वीकार गर्नुहुन्थ्यो । त्यसमा चिन्ता लिनुहुन्थेन । प्रचुर सेन्स अफ ह्युमर भूपि दाइ जे कुरामा पनि छिटो जवाफ फर्काउन सक्नुहुन्थ्यो । त्यस्ता जवाफमा व्यंग्य र हास्यरस प्रचुर हुन्थे । उहाँ बिरामी भएपछि वीर अस्पतालमा भर्ना हुनुभयो । श्रीमतीसहित म उहाँलाई भेट्न गएँ । त्यहाँ अर्का एकजना कवि पनि पहिल्यै पुग्नुभएको रहेछ । उहाँहरू कुरा गर्दै हुनुहुन्थ्यो । ती कविले भूपि दाइलाई भन्नुभयो, ‘दाइसँग त भेटघाट नै हुन छाड्यो आजभोलि ।’ भूपि दाइले जवाफ दिनुभयो, ‘आज आउनुभयो, ठिकै भयो । नत्र एक–दुई दिनपछि त मलाई भेट्न भेटघाटको भेट काटेर घाटमा आउनुपथ्र्यो ।’ यो त उहाँले गरेको जोक थियो । तर, यही जोक वास्तविकतामा परिणत भयो । केही दिनपछि उहाँ हामीमाझ रहनुभएन । त्यस्तै, अर्को प्रसंग पनि म सम्झिन्छु । त्यो तिहारको समय हो । हामी उहाँको घरमा देउसी–भैलो खेल्न गएका थियौँ । राति पुगेका हामीले बिहानसम्मै त्यहाँ रमाइलो गरेर मनायौँ । उहाँले त्यतिवेला पनि फ्याट्ट जवाफ दिनुभएको थियो । ‘अनुमान छैन दाइ’ भन्दा उहाँले भन्नुभयो– अनुमान त हनुमानले पनि गर्न सक्दैन । यस्तो जीवन्त र हसमुख कवि मैले अरू कोही भेटेको छैन । विचारमा अडिग म विराटनगरमा थिएँ, बिए पढ्दै थिएँ । उहाँको ‘घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे’ भन्ने कविता संग्रह हात पर्‍यो । त्यो संग्रह मेरा लागि ‘गीता’ भयो । त्यसका प्रत्येक कविता जीवन्त छन् । हाम्रो जेनेरेसनका प्रायःलाई ती कविता कण्ठस्थ पनि थियो । त्यसैले पनि भूपि अत्यन्त प्रिय लाग्न थाल्यो । मोहन कोइराला र भूपि शेरचन मेरा प्रिय कवि हुन् । भूपि दाइका कविताको विषय र प्रस्तुतिले छोयो, प्रभावशाली रूपमा । त्यस्तो कविलाई काठमाडौंमा भेट्न पाउँदा म अत्यन्त खुसी भएँ । तर, उहाँलाई हामीले कविका रूपमा मात्र होइन, विद्रोही कविका रूपमा लिन्थ्यौँ । तर, विश्वविद्यालयको कविता गोष्ठीमा उहाँले राजाका पक्षमा पो कविता सुनाइदिनुभयो । हामीले त्यस्तो आशा गरेकै थिएनौँ । त्यस्तो ठूलो विद्वान् कविले त्यस्तो गर्नुहोला भन्ने सोचेका पनि थिएनौँ । मलाई पनि लाग्यो– भूपि दाइले यस्तो कविता नलेखेको भए हुन्थ्यो नि १ पछि हामीले उहाँलाई यो कुरा पनि भन्यौँ । तर, उहाँले विचार परिवर्तन गर्नुभएन । त्यस्तो विचार किन उहाँमा आयो भन्नेचाहिँ पछिसम्म पनि थाहा पाउन सकेनौँ । काठमाडौंमा स्ट्यान्डर्ड बसाइ भूपि दाइ चिटिक्क परेर हिँड्न रुचाउनुहुन्थ्यो । जहिले पनि आफ्नो स्ट्यान्डर्ड मेन्टेन गर्नुहुन्थ्यो । उहाँको घरमा पनि त्यस्तै वातावरण थियो । काठमाडौंको खानदानीको घरजस्तो लाग्थ्यो । आएका पाहुनालाई दिल खोलेर खुवाउनुहुन्थ्यो । एकपटक म पनि पुगेको थिएँ । केहीअघि मात्र खाजा खाएर गएकाले उहाँलाई भनेँ, ‘दाइ, मैले भर्खर खाएर आएको, अहिले खान्नँ ।’ उहाँले फ्याट्टै भन्नुभयो, ‘तिमी गरिब छौ, खाऊ भनेको त कहाँ हो र रु’ उहाँले रक्सी खाएको विषयमा धेरै कुरा चल्छन् । तर, मैले उहाँलाई रक्सी पिए पनि तल्लो स्तरमा पुगेर पिएको चाहिँ कहिल्यै देखिनँ । दुई क ले बिग्रिएँ भन्नुहुन्थ्यो उहाँ अत्यन्त बौद्धिक मान्छे हुनुहुन्थ्यो । अध्ययन त्यस्तै गहिरो गर्नुहुन्थ्यो, कुराकानी पनि अत्यन्त गहिरा । उहाँहरू एकपटक रुस जानुभएको थियो । फर्केर आएपछि त्यहाँका कुरा धेरै समयसम्म गरिरहनुहुन्थ्यो । त्यतिवेला म ‘गरिमा’ पत्रिकामा निरन्तर लेखकहरूसँग अन्तर्वार्ता गरिरहेको हुन्थेँ । एकपटक त्यही स्तम्भका लागि मैले भूपि दाइको अन्तर्वार्ता लिएँ । उहाँले भन्नुभयो, ‘मलाई दुई क ले बिगा‍र्‍यो । एउटा कवि भएर म बिग्रिएँ, अर्को कम्युनिस्ट भएर म बिग्रिएँ ।’ उहाँलाई सबैले कम्युनिस्टका रूपमा बुझ्थे, तर पछि त उहाँले नै आफूलाई ‘कम्युनिस्ट होइन’ भनेर घोषणा गर्नुभयो । कविता सुन्न उत्सुक भूपि दाइ जहिले भेट्दा पनि कविता सुनाउन भन्नुहुन्थ्यो । उहाँ जहिले पनि ‘ल कविता सुना त’ भन्नुहुन्थ्यो । त्यसैले उहाँलाई भेट्न जाँदा म सधैँ एउटा कविता लिएरै जान्थेँ । उहाँले कविता सुनिसकेपछि त्यसमाथि कमेन्ट पनि गर्नुहुन्थ्यो । उहाँका धेरै कविता त मलाई कण्ठस्थ आउँथ्यो । त्यसैले पनि म उहाँबाट धेरै प्रभावित थिएँ । आफू प्रभावित भएको मान्छेलाई कविता सुनाउन पाउँदा म पनि खुसी हुन्थेँ। मेरो एउटा अपूरो चाहना उहाँको हामी कविता मलाई अत्यन्त मन पर्ने कवितामध्ये एक हो । म त्यो कवितामाथि नाटक मन्चन गर्न चाहन्थेँ । मेरो चाहना थियो, भूपि दाइलाई पनि त्यो नाटक देखाउँ । तर, म त्यसमा सफल भइनँ । मेरो त्यो चाहना पूरा भएन । यो कुराको मलाई थकथकी लागिरहन्छ । नयाँ पत्रिकाबाट