भारतमा पिएचडी गर्दै गरेका दलित छात्रद्वारा आत्महत्या

एजेन्सी, १ चैत । भारतको सबैभन्दा चर्चित र बौद्धिक बहसको थलो भनेर चिनिने जवाहरलाल विश्वविद्यालयमा एकजना दलित छात्रको संदिग्ध मृत्यु भएको छ । दिल्ली प्रहरीले घटनालाई आत्महत्या बताए पनि परिवारले भने यसलाई हत्या भएको दावी गरेको छ । यसअघि भारतको दक्षिण राज्यमा समेत एकजना दलित छात्रले आत्महत्या गरेका थिए । संयोग के छ भने यी दुबै छात्र शैक्षिक योग्यताको सबैभन्दा उच्च शिखर मानिने पिएचडी (विद्यावारिधी) गरिरहेका थिए । को हुन रजनी क्रिश दलित समुदायका रजनीक्रिश तमिलनाडुको सेलमका वासिन्दा हुन । सानैदेखि कला र साहित्यमा विशेष रुचि राख्ने रजनीले तमिल कलाकार मुथुकृष्णनन र रजनीकान्तको अभिनय गर्ने गर्थे । त्यही भएर साथीहरुबीच उनी रजनी क्रिशको नामले चिनिए । फेसबुकमा समेत उनले आफ्नो प्रोफाइल रजनी क्रिशकै नामबाट बनाएका थिए । उनी फेसबकुमा “माना” नामबाट एउटा श्रृंखलाबद्ध कथा लेखिरहेका थिए । यी कथाहरुमा एकजना दलित छात्रले भोग्नुपरेको चरम शोषण र संघर्ष नै उनले मुख्य रुपमा उठाएका छन् । फेसबुकको अन्तिम पोष्ट आफ्ना कथाहरुलाई अगाडि बढाउँदै रजनीको अन्तिम पोष्ट थियो समानता । उनले लेखेका थिए– समानताबाट बञ्चित गर्नु हरेक कुराबाट बञ्चित गर्नु हो । उनले लेखेका छन्– एमफिल/पिएचडी प्रवेशमा कुनै समानता छैन । मौखिक परिक्षामा कुनै समानता छैन । समानतालाई मात्रै अस्वीकार गरिएको छ । प्रोफेसर सुखदेव थोराटको अनुसंशालाई समेत अस्वीकार गरिएको छ । एडमिन ब्लकमा विद्यार्थीहरुले गरेको प्रदर्शनलाई बेवास्ता गरिएको छ । बञ्चित समुदायलाई शिक्षाबाट बञ्चित गरिएको । समानताबाट वञ्चित गर्नु हरेक कुराबाट वञ्चित गर्नु हो । साहित्यकारका रुपमा परिचत रजनी हैदराबाद सेन्ट्रल युनिभर्सिटीमा रजनीका जुनियर चरण टीले विविसीलाई भनेका छन्, “उ एउटा कुशल साहित्यकार थियो, इतिहासमा र मानवीय मूल्यहरुमा उसको गहिरो रुचि थियो । मानवीय अनुभवलाई उनले कथामा ढाल्ने गर्थे । आफ्नो फेसबुक वालमा आफ्नो पहिलो विमान यात्राका बारेमा लेखेका छन् । यसमा उनका बारेमा धेरै कुरा उजागर हुन्छ ।” चरणले अगाडि भने, “गत वर्ष गर्मीको बेला उनले कसरी आफूले मजदुरजस्तो काम गरे, भित्तामा पेन्टिङ भन्ने कुरा बताएका थिए । रजनीलाई निकै ठूलो प्रयासपछि जेएनयूमा भर्ना मिलेको थियो ।” कडा संघर्षपछि जेएनयूमा सन् २०१६ को जुलाईमा रजनीले जेएनयूमा प्रवेशका बारेमा आफ्नो अनुभव लेखेका छन्, “यो जेएनयूमा आएको मेरो चौथो वर्ष हो । मैले तीनपटक जेएनयूमा एमएमा प्रवेश गर्न प्रवेश परीक्षा दिए । दुई पटक जेएनयूको एमफील र पिएचडीको परीक्षा दिएँ र दुई पटक अन्तर्वातामा सामेल भएँ । पहिलो दुई पटक मेरो अँग्रेजी राम्रो थिएन तर म हार्न चाहन्नथेँ, मैले कोशिस गरेँ । हरेक वर्ष जेएनयुमा पहुँच पाउन मैले ससाना काम गरे, पैसा जोगाएँ, पैसा खर्च हुन्छ भनेर रेलमा खाइन । हरेक वर्ष मानिसहरु भन्थे, ल यो वर्ष पक्कै हुन्छ । मैले पनि कोशिस जारी राखे, म हार्न चाहन्नथेँ । मलाई सधैं लाग्थ्यो– मेहनतको फल मीठो हुन्छ । म हरेक वर्ष नेहरुको मूर्तिमुनि बस्थेँ र नेहरुसँग भन्थे– नेहरुजी मेरो परिवारका सबै मानिस काँग्रेसलाई भोट दिन्छन अनि तपाई किन मलाई शिक्षा पाइयोस् भन्ने चाहनुहुन्न ? अन्तिम अन्तवार्तामा ११ मिनटपछि एकजना म्याडमले तपाई सरल भाषा बोल्दै हुनुहुन्छ भनेर भनिन । जबकि यो साक्षातमकरमा म आठ मिनेटसम्म निरन्तर बोलेको थिएँ र सबै प्रश्नको उत्तर पनि दिए । तीन प्रोफेसरले मैले राम्रो जवाफ दिएको बताए । यो क्षण मेरा लागि ऐतिहासिक हो । म अब किताब लेख्न चाहन्छु–फ्रम जन्केट टु जेएनयु । म सेलम जिल्लाबाट जेएनयुमा छनौट भएको पहिलो र एक्लो छात्र हुँ ।