हास्य कलाकारका नजरमा गाईजात्राको अविस्मरणीय घटना

आज गाईजात्रा । पुत्रशोकले विह्वल बनेकी रानीलाई दुनियाँले पनि यस्तै शोक बेहोर्नुपर्छ भन्ने देखाउन राजा प्रताप मल्लले गाईजात्रा सुरु गरेको इतिहास छ । उनले जनतालाई आ–आफ्ना घरका मरेका व्यक्तिका नाममा गाईजात्रा निकालेर सहर परिक्रममा गराउने आज्ञा दिएको मान्यता छ । पछि यही गाईजात्रालाई हँसाउने र व्यंग्य हान्ने पर्वका रूपमा पनि मनाउन थालियो । पुरानो मान्यता कायम राख्दै हास्यव्यंग्यको नयाँ ‘ट्रेन्ड’ गाईजात्रामा चलिरहेको छ । हरेक वर्ष हास्यकलाकारले कार्यक्रम नै आयोजना गरेर दर्शक हँसाउने गर्छन् । अाजको नयाँ पत्रिकामा प्रकाशित केही हास्यकलाकारले गाईजात्राको अविस्मरणीय घटना स्मरण गरेका छन् : मनोज गजुरेल : प्रचण्ड भनेर वाइसिएलले घेरा हाले जनआन्दोलन सकिएलगत्तैको ०६३ सालको गाईजात्राको घटना हो । प्रहसन देखाउँदै हामी बाग्लुङ पुगेका थियौँ । त्यतिखेर मैले गर्ने प्रचण्डको क्यारेक्टर चर्चामा थियो । बाग्लुङमा पनि त्यही अभिनय गर्दै थिएँ । हामी एक होटेलमा बस्यौँ । बजारमा माइकिङ सुनियो, भोलि तपाईंहरूमाझ हाम्रै बाग्लुङमा प्रचण्ड आउँदै हुनुहुन्छ । त्यतिवेला माओवादीको चहलपहल व्यापक थियो । माइकिङ गरेको केहीबेरमै बजारभर वाइसिएल छ्याप्छ्याप्ती भएछन् । हामी बसेको होटेल नै घेरा हाल्न आइपुगे । युद्धमा हाम्रो साथ चाहिने तर, शान्ति प्रक्रियामा आएपछि हामीलाई नै थाहा नहुने भन्दै होटेलको गेटमा आएर होहल्ला गर्न थाले । होटेलवालाले नक्कली प्रचण्ड (मनोज गजुरेल) गाइजात्रे कार्यक्रमका लागि आएको हो भन्दा पनि पत्याएनछन् । अन्ततः म आफैँ बाहिर निस्केर घटनाबारे स्पष्ट पार्नुपरेको थियो । दीपकराज गिरी : सबैलाई थुरुरु कमाइयो तत्कालीन राजा ज्ञानेन्द्रको प्रत्यक्ष शासनकाल हुँदाको गाईजात्राको घटना हो । व्यंग्य हान्न भनेपछि त्यो वर्ष सबै कलाकार डराएका थिए । तर, जे हुन्छ गर्ने, भन्दै हामीहरू प्रज्ञा भवनमा जम्मा भयौँ । सबैभन्दा चुनौतीपूर्ण कदम त मनोज गजुरेलले चाल्नुभएको थियो । उहाँले राजा ज्ञानेन्द्र बनेर अभिनय गर्दैै हुनुहुन्थ्यो । उहाँले गर्न लागेको अभिनयकै कारण पनि अन्य कलाकार डराएका थिए । यही मेसोमा मनोजजी र मैले अझै डर बढाइदिने योजना बनायौँ । माथिबाट धम्की आएको छ, अब सबैलाई पक्राउ गर्ने कुरा छ भनिदिऊँ भनेर सल्लाह गर्यौँ । दुईजनाले सहमति गरेर सबै कलाकार भएको ठाउँमा गयौँ । ‘मनोजजीको राजाको अभिनयका कारण माथिबाट धम्की आयो, सबैलाई पक्रिने भनेको छ’ भनिदियौँ । सबै थुरुरु काम्न थाले । सबैले मनोजजीलाई गाली गर्न थाले, यस्तो गर्नै नहुने थियो भनेर । अन्तिममा यथार्थ सबै सुनायौँ । पछि त्यही झुटो, रमाइलोमा बदलियो । किरण केसी : स्टेज छाडेर ट्वाइलेटतिर दौडिएँ ५–६ वर्षअघिको घटना हो । प्रज्ञा भवनमा प्रस्तुति दिइरहेको थिएँ । शिवहरि पौड्याल, मनोज आचार्य, सविता गुरुङ र म स्टेजमा थियौँ । तर, मलाई त्यो दिन पखालाले सताएको थियो । स्टेजमा हँसाउँदै गर्दा पनि ट्वाइलेट लागेर औधी गाह्रो भयो । केहीबेर त खपेँ । तर, धेरैबेर सकिएन । कुनै विकल्प नै नभएपछि स्टेज छाडेर ट्वाइलेटतिर दौडिएँ । हतार–हतार ट्वाइलेटको काम सकेर फेरि स्टेजमा फर्किएँ । बीचबाट फेरि अभिनय सुरु गरेँ । अडियन्सलाई पत्तै भएन, नाटक नै त्यस्तै होला भन्ने लागेछ क्यारे ! स्टेजका कलाकार साथीलाई त मेरो समस्या थाहै थियो । दमन रुपाखेती : शिवहरि हाँसेपछि अप्ठ्यारो गत सालको गाईजात्राको कुरा हो । शिवहरि वैरागी, जितु नेपाल, मलगायत ४–५ जना स्टेजमा थियौँ । अभिनय चल्दै जाँदा एउटा संवादमा शिवहरि वैरागी अस्वाभाविक रूपमा हाँस्न थाल्यो । उ हाँसेपछि दर्शक पनि हाँस्न थाले । अनि, हामीले पनि हाँसो रोक्न सकेनौँ । पूरै हाँसोमय माहोल तयार भयो । त्यो हाँसोबाट नियन्त्रणमा आउन झन्डै डेढ मिनेटजति लागेको थियो । शिवहरि पौड्याल : स्वर खुलाउन चुना खानुपर्‍यो ०४८ देखि अहिलेसम्म गाईजात्रा नछुटाई गरिरहेको छु । घटना त धेरै समेटिएका छन् । तर, चुना र पान खाएर गाईजात्रा गर्नुपर्दाका घटना बढी स्मरणीय लाग्छन् । मेरो प्रायः स्वर सुक्ने समस्या हुने । शैलेन्द्र सिंखडा र मेरो स्वर कहिले त ठ्याप्पै हुन्थ्यो । त्यसैले कत्थाले स्वर खुलाउँछ भनेर चुना र पान खाने गथ्र्यौं । १४–१५ वर्षअघिको गाईजात्रामा स्वर सुकेर स्टेज नै छाडेर हिँड्नुपरेको छ । स्वर सुकेर अप्ठ्यारो भएपछि म स्टेज छाडेर भित्र गएँ । सन्तोष पन्त दाइले कार्यक्रम उद्घाटन गर्दै हुनुहुन्थ्यो । उहाँले मेरो समस्या दर्शकलाई सुनाउनुभयो । तर, दर्शकले हुटिङ गर्दै शिवहरि जसरी पनि चाहिन्छ भन्न थाले । केही सीप नलागेपछि स्टेजमा गएर सासले मात्रै भए पनि बोल्नुपरेको छ । कुञ्जना घिमिरे : एक्कासि दीपाश्री बन्नुपर्दा तीन–चार वर्षअघिको गाईजात्रा हुनुपर्छ । प्रज्ञा भवनमा तिते–जिरे–मेरी बास्सै गाईजात्रा थियो । बिदाको दिन भएकाले तीन सो राखिएको थियो । म फतौरीको क्यारेक्टरमा थिएँ । आफ्नो एक सो सकाएर आराम गरिरहेकी थिएँ । त्यतिवेला भर्खर तीन महिना लाग्दै गरेको गर्भ थियो । त्यसैले पनि धेरै धपडीमा काम गर्ने सक्ने मेरो अवस्था थिएन । तर, पनि कसैलाई यसबारे भनेको थिइनँ । हाम्रो सकिएपछि जिरे खुर्सानीको सो सुरु हुँदै थियो । तर, रिहर्सल गर्दागर्दै दीपा दिदी (दीपाश्री निरौला)को स्वर गएछ । अब बित्यास नै परेछ । दीपा दिदीको क्यारेक्टर कसले गर्ने भन्ने खोजी हुन थालेछ । दीपक दाइ हतार–हतार मलाई खोज्दै आउनुभयो । उहाँले यथार्थ बताउनुभयो । तर, मैले गाह्रो हुन्छ भनिदिएँ । तत्काल कसरी दीपा दिदीजस्तो बन्न सक्नू ? तर, दीपक दाइले जसरी पनि गर्नुपर्छ भन्नुभयो । उहाँले हल्का तयारी गरेपछि सबै गर्न सक्ने भन्दै ढाडस दिनुभयो । समस्यामा पर्दा गरेको आग्रह मैले टार्न सकिनँ र तयार भएँ । दीपा दिदीकै गेटअप र मेकअपमा तयार भएँ । उहाँकै कपडा लगाएँ, ठिक्क भयो पनि । अन्ततः स्टेजमा प्रस्तुति पनि राम्रो भयो । दीपा दिदी पछाडि बसेर रुँदै हेरिरहनुभएको थियो । पछि सबैले राम्रो गर्यौ भन्दै धाप मार्नुभयो । त्यो गाईजात्रा कहिल्यै भुल्दिनँ । शिवहरि वैरागी : बोल्दाबोल्दै दाँतै उछिट्टियो ०४६ सालको गाईजात्राको प्रसंग हो । त्यतिखेर गाईजात्रा हेर्न राजपरिवार पनि आउँथे । म नै स्टेजमा अभिनय गर्दै थिएँ, अगाडि राजा वीरेन्द्रसहित अन्य भिआइपी थिए । त्यतिखेर हाम्रो लागि स्टेजमा एउटा घेरो नै लगाइएको हुन्थ्यो । त्यो घेरो नाघेर अघि बढ्न पाइन्नथ्यो। तर, अभिनय गर्दागर्दै मेरो अगाडिको दाँत उछिट्टियो । त्यो दाँत नक्कली थियो । अब म बित्यासमै परेँ । घेरो नाघेर बाहिर पुगेको दाँत कसरी टिप्ने ? नटिपे हराउला भन्ने डर पनि भयो । मैले तत्काल नाटक गरेँ । शिरको टोपी पनि झारेँ । अनि भन्न थालेँ, मेरै राष्ट्रियता डगमगायो । यही बहाना पार्दै टोपी र दाँत सँगै टिपेँ । दाँत झरेको र टिपेको कुनै दर्शकले भेउ पाएनन् । त्यही वर्ष सर्वोत्कृष्ठ गाईजात्रा प्रज्ञा पुरस्कार पनि पाएँ । शूरवीर पण्डित : पृथ्वीनारायण बन्न पाउँदा ०६२ को गाईजात्रामा मैले पहिलो गाईजात्रे अभिनय गरेँ । दमन रुपाखेतीले त्यो अवसर जुराइदिनुभएको थियो । उहाँले शूरवीर बालाई पनि पण्डितको भूमिकामा खेलाउनुपर्छ भन्नुभएछ । मलाई प्रस्ताव भएपछि गएँ । त्यो अभिनय राम्रो भएछ । तत्काल पृथ्वीनारायण शाहको अभिनय गर्न पनि अनुरोध भयो । त्यो क्यारेक्टर पनि दर्शकले मन पराइदिनुभयो । देवीराम पराजुली : प्रचण्डको नाम लिएपछि प्रहरी अत्तालिए ०६३ को गाईजात्राको प्रसंग हो । पोखरा पुगेका थियौँ । मनोज गजुरेल दाइ पनि हुनुहुन्थ्यो । उहाँले गर्ने प्रचण्ड र ज्ञानेन्द्रको अभिनय त्यतिवेला व्यापक हिट थियो । पोखरामा पनि उहाँले त्यही अभिनय गर्दै हुनुहुन्थ्यो । हामी आफ्नो अभिनय सकेर बाहिर निस्किएका थियौँ । त्यहीवेला मञ्चबाट उद्घोषकले ‘अब आउँदै हुनुहुन्छ, प्रचण्ड’ भने । त्यो कार्यक्रमको सुरक्षामा सहीको नेतृत्वमा प्रहरी खटिएको रहेछ । भित्रबाट त्यस्तो उद्घोष गरेपछि बाहिर हामीलाई तत्काल प्रहरीले सोधे, प्रचण्ड आउँदै हो र ? भन्दै एक्कासि पूरै प्रहरी अत्तालिए । हामीले नक्कली प्रचण्ड हो भनिदिएपछि ढुक्क भए । जितु नेपाल : हँसाउन गएको रुँदै बसियो ०५२–५३ तिरको गाईजात्रा होजस्तो लाग्छ । त्यतिवेलासम्म दमन र मैले गाईजात्रा गरेका थिएनौँ । सन्तोष पन्त दाइहरूले त्यो वर्ष ठूलो गाईजात्रा गर्नुभएको थियो । हामी पनि अनुरोध गरेर केही अभिनय गर्ने भनेर पुग्यौँ । सुरुको दिन उहाँहरूले ५–६ मिनेटको एउटा अभिनय दिनुभयो । रिहर्सलमा ठिकै गरियो । तर, भोलिपल्ट स्टेजमा देखाउने वेला हाम्रो पालै आएन । ठूला कलाकारले गाईजात्रा गर्दागर्दै हाम्रो पालो नै आएन । सायद, नराम्रो प्रस्तुति भएर पनि हुन सक्छ । त्यो दिन सबैलाई हँसाउन भनेर गएका हामी आफैँ रोएर फर्कियौँ । पल्पसा डंगोल : एक वाक्यकै स्वर गायब भयो ०७० सालको गाईजात्रा कार्यक्रम प्रज्ञा भवनमा भएको थियो । रेसलर हिमालयन टाइगर र सीताराम कट्टेल ‘धुर्मुस’ रिंगमा भिड्ने अभिनय थियो । त्यतिखेर धुर्मुसको सहयोगी कुञ्जना घिमिरे थिइन्, भने हिमालय टाइगरको म थिएँ । गाईजात्रा सुरु हुनुभन्दा अघिल्लो दिन नै रिहर्सल भएको थियो । निकै राम्रो भयो । तर, गाईजात्राको दिन भने म अप्ठ्यारोमा परेँ । जब सुरुमै ‘हिमालयन टाइगर’ भनेर ठूलो स्वरमा चिच्याएको के थिएँ, एक्कासि स्वर नै गायब भयो । मेरो स्वर नै फर्किएन । तर, बोल्दै नबोली आफ्नो अभिनय सकाएँ । निकै पीडा भयो । पछि पनि धेरैसँग बोलिनँ ।