दोकलाम विवादमा जापान किन भारतको पक्षमा उभियो ?

एजेन्सी । दोकलाममा भारत र चीनबीच बढिरहेको गतिरोधबीच जापानका तर्फबाट एक वक्तव्य आएको छ कि यथास्थिति बदल्नका लागि शक्ति प्रयोग हुनु हुँदैन । जापानका अधिकांश पत्रपत्रिकाले भनेका छन् कि यो विवादलाई शक्तिको आडमा होइन, संवादबाट सुल्झाउनु आवश्यक छ । जापानको पछिल्लो ताजा व्यवहारबाट यही लाग्न थालेको छ कि ऊ भारतको पक्षमा आइरहेको छ । तर, उसको आफ्नै चिन्ता छन् । सेँकाकु द्वीप समूहलाई लिएर कुनै समयमा चीन र जापानबीच गम्भीर तनाव पैदा भएको थियो । र, आज पनि दुवैबीचको सो तनाव यथावत् छ । यथार्थमा चीन सेँकाकुलाई लिएर जापानसित नभई अमेरिकासित गुनासो गरिरहेको थियो । अमेरिकाले भनेको छ– जापानसितको हाम्रो सम्झौता छ कि यदि कसैले सेँकाकुमाथि आक्रमण ग¥यो भने त्यसको जवाफ हामी दिनेछौँ । उसको यस्तो भनाइपछि चीन केही हदसम्म रोकिएको थियो । अमेरिका–भारत निकटताबाट चिढिएको चीन पछिल्ला दिनमा भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी अमेरिका गएका थिए । त्यसयता चीनको व्यवहारबाट लाग्छ कि अमेरिका र भारतको निकटता चीनलाई मन परेको छैन । अमेरिकी विचारकहरूको पनि भनाइ छ कि दोकलाममा सडक बनाउने कार्यबाट चीनलाई बढी फाइदा हुनेछैन । तर, यस सडकबाट भारतलाई भने बढी नै नोक्सानी हुनेछ । अब चीनले यति धेरै तयारी गरिसकेको छ कि ब्लड बैंकमा रगत जम्मा गरिँदै छ । ४० एयरक्राफ्ट तयारी अवस्थामा राखिएका छन् । यस्तोमा यदि उसले केही गरेन भने उसको बेइज्जत हुनेछ । परिणामस्वरूप यस्तो स्थिति बनिरहेको छ, जसबाट भुटानी सीमानजिक कुनै पनि समयमा केही हुन सक्छ । यस विषयमा जापानले भारतलाई साथ त देला, तर उसले त्यस्तो सहयोग कुन हदसम्म देला, यस विषयमा अहिल्यै केही भन्न सकिन्न । १३ र १५ सेप्टेम्बरमा जापानका प्रधानमन्त्री सिन्जो अबे भारत आएपछि संयुक्त सैन्य अभ्यास पनि हुनेछ । यसबाट लाग्छ कि जापानले दोकलाम विवादमा भारतलाई समर्थन गर्नेछ । तर, यसबारे अहिल्यै कुनै अनुमान गर्नु हतारो ठहरिनेछ । चीनको भारत र जापानसित आर्थिक सम्बन्ध छ । र, त्यो यति धेरै तनावको बाबजुद पनि कायम छ । न त भारत सरकारले चीनको लगानी रोकेको छ र न जापानले नै । जब आर्थिक व्यवस्था जारी छ भने यदि लडाइँ नै भइहाल्यो भने पनि त्यो सीमित नै हुनेछ । आर्थिक पक्षले निकै ठूलो महत्व राख्छ । यदि कतै लडाइँ छेडिने निश्चित हुन्छ, त्यहाँ आर्थिक विनिमय पूर्णतः रोक्ने गरिन्छ । युद्ध भयो भने भारत एक्लैले लड्नुपर्छ जुन–जुन देशको दक्षिण चीन सागरलाई लिए चीनसित विवाद छ, के युद्ध भएको खण्डमा ती सबै भारतको साथमा आउलान् ? हामी ती देशको मौखिक समर्थनको आशा त गर्न सक्छौँ, तर उनीहरूको समर्थन कुन हदसम्म प्राप्त हुन्छ, यसबारे अहिल्यै केही भन्न सकिन्न । त्यसैले, यदि चीनसित भारतको युद्ध भयो भने उसले एक्लै यो युद्ध लड्नुपर्नेछ । कूटनीतिक स्तरमा भारतको स्थिति निकै राम्रो छ । भलै चीनमा जनता भारतविरुद्ध छन् । तर, अन्य देशका जनताको विचार भारतको पक्षमा छ । हाम्रो कूटनीति निकै राम्रो छ । हामी अन्य देशहरूलाई सम्झाउन सफल भएका छौँ कि हामी लडाइँ चाहँदैनौँ । संवादबाटै समाधान चाहन्छौँ । (जापानस्थित सोका विश्वविद्यालयका प्राध्यापक विलियम्ससित बिबिसी संवाददाता आदर्श राठौरले गरेको कुराकानीमा आधारित)