काजक्रिया विवाद: बालेनमाथिको आलोचना कि मधेशी संस्कारबारे अज्ञानता?

खबरडबली संवाददाता

काठमाडौं । काठमाडौं महानगरका मेयर बालेन शाहको काजक्रिया विधिबारे सामाजिक सञ्जालमा भइरहेको टिप्पणीले एक महत्वपूर्ण प्रश्न उठाएको छ । के हामीलाई तराई–मधेशका संस्कारबारे पर्याप्त जानकारी छ ?

हाल बालेनले बुबाको काजक्रिया गर्दा कपाल नखौरिएको, विधि ‘असामान्य’ देखिएको भनेर विभिन्न प्रतिक्रिया आइरहेका छन्। तर धेरैले आलोचना गरिरहनु अघि मधेशी समुदायमा प्रचलित काजक्रिया परम्परा पहाडी चलनभन्दा भिन्न हुने वास्तविकता बुझ्नै बाँकी नै छ।

मधेशी काजक्रिया किन फरक देखिन्छ?

तराई–मधेशको सांस्कृतिक र धार्मिक वातावरणले काजक्रियाको विधि केही भिन्न बनाएको हो। अधिकांश मधेशी परिवारले पालना गर्ने परम्परागत विधिहरू यसप्रकार छन्—

१. दागबत्ती र मुख्य काजक्रिया

परिवारमा दागबत्ती दिने छोराले मात्र मुख्य काजक्रियाको जिम्मेवारी वहन गर्छ। काजक्रियाको अधिकांश विधि यही एक व्यक्तिमाथि केन्द्रित हुन्छ।

२. कपाल खौरिने समय

दागबत्ती दिने छोराले तुरुन्तै कपाल खौरिनु अनिवार्य मानिँदैन। परम्पराअनुसार ९ दिनपछि कपाल खौरिने र नङ काट्ने चलन छ।

३. छोरी–ज्वाइँ र अन्य आफन्त

छोरी र ज्वाइँले ३ दिनपछि नङ काट्ने प्रथा छ। अन्य नातागोता, साथीभाइले पनि ३ दिनमै शोक–सङ्केत स्वरूप कपाल वा नङ काट्ने गर्छन्।

के हुन् समाजमा उठेको हल्लाको मूल कारण ?

बहुसांस्कृतिक समाजमा एक समुदायको विधिलाई अर्को समुदायको मापदण्डले हेर्ने प्रवृत्ति तथा मधेशी संस्कारबारे सूचना अभाव र सार्वजनिक व्यक्तित्वका हरेक कुरामा अत्यधिक प्रतिक्रिया देखाउने सामाजिक सञ्जालको वातावरण रहेका छन् ।

यी कारणले सामान्य संस्कारलाई पनि विवादका रूपमा प्रस्तुत गरिएको हो।