अभिभावकको संयोजनमा ‘दिवा खाजा कार्यक्रम’

[caption id=\"attachment_117015\" align=\"alignleft\" width=\"750\"] फाइल फोटो[/caption] सिन्धुपाल्चोक, २९ माघ । बालबालिकालाई नियमित विद्यालय जान प्रोत्साहन गर्ने उद्देश्यले सञ्चालित ‘दिवा खाजा कार्यक्रम’ विद्यार्थीका अभिभावकले नै सञ्चालन गर्न थालेपछि प्रभावकारी देखिएको छ । सरकार र विश्व खाद्य कार्यक्रम (डब्लुएफपी) को सहयोगमा सञ्चालित उक्त कार्यक्रमलाई प्रभावकारी बनाउन सिन्धुपाल्चोकका दुई गाविस महाँकाल र ठूलोसिरुबारीमा विद्यार्थीका अविभावकले नै समूह बनाई सञ्चालन गरेका छन् । अन्य जिल्लामा भने खाजा व्यवस्थापनको सम्पूर्ण कार्य विद्यालय प्रशासनले नै गर्ने गर्छ । गत असोजदेखि सिन्धुपाल्चोकका दुई गाविसका २१ विद्यालयमा परीक्षणका रुपमा सञ्चालित उक्त कार्यक्रमको सफलतापछि छिट्टै बर्दियामा पनि ‘दिवा खाजा कार्यक्रम’ सुरु गरिने डब्लुएफपी नेपालका सञ्चार अधिकृत सीताष्मा थापाले बताइन् । सुदूरपश्चिम र मध्यपश्चिमाञ्चलका १० जिल्लामा सञ्चालित उक्त कार्यक्रम हाल पूर्वका अन्य जिल्लामा पनि विस्तार गरिएको छ । सरकारी तथ्याङ्कानुसार कार्यक्रमबाट करिब दुई हजार पाँच सय विद्यालयका दुई लाख ७० हजार विद्यार्थीले नियमित खाजा प्राप्त गर्छन् । डब्लुएफपीले खाजाका अतिरिक्त शिक्षा सचेतना कार्यक्रम, शिक्षकलाई तालिम, पुस्तकालय स्थापना, विद्यार्थीको डिजिटल सिकाइ मञ्चमार्फत गुणस्तरीय सिकाइ सामग्रीमा पहुँच, भान्छेलाई खाना पकाउने र भण्डारणसम्बन्धी तालिम, विद्यालयका भान्छाघर, पानीको स्रोत र शौचालय निर्माण वा पुनः निर्माणलगायत कार्यमा पनि सहयोग गर्दै आएको छ । ती विद्यालयमा खाजा व्यवस्थापनका लागि अभिभावक समूह गठन गरिएका छन् । पाँचदेखि १० जना रहेका समूहमा प्रत्येक अभिभावकले आलोपालो खाजा खुुवाउछन् । अभिभावकले खाजा बनाएबापत दैनिक पारिश्रमिक पनि पाउने व्यवस्था गरिएको उक्त कार्यक्रम लागू भएको हेलम्बु आधारभूत विद्यालयका प्रअ चन्द्रकुमार लामिछाने बताउछन् । “पहिले हामीलाई खाद्य सामग्री कहाँबाट ल्याउने, भोलि के ख्वाउने भन्ने चिन्ता हुन्थ्यो । अहिले हामीलाई त्यसको चिन्ता नभएकाले हाम्रो सम्पूर्ण ध्यान शिक्षाको गुणस्तर सुधार्नमा केन्द्रित छ”, उनले भने । दुबै गाविसमा जयवागेश्वरी महिला विकास र नेत्रज्योति कृषि बचत तथा ऋण सहकारी संस्था लिले खाद्य सामग्री व्यवस्थापनको काम गरेका छन् । कार्यक्रमअन्तर्गत अभिभावक समूहले प्रत्येक विद्यालयमा करेसाबारी निर्माण गरी तरकारी र अन्य बाली उत्पादन गर्न सुरु गरेका छन् । यसबाहेक स्थानीय उत्पादनलाई प्राथमिकता दिएकाका कारण स्थानीय बासिन्दा व्यावसायिक कृषि उत्पादनमा लागेको महिला विकास सहकारीका सञ्चालिका सुभद्रा रुपाखेती लामिछानेका भनाइ छ । अमेरिकाको कृषि विभागको सहयोगमा डब्लुएफपीले विद्यालय खाजाप्रति नवीन र समष्टिगत अवधारणाको प्रयोग गर्दै त्यसलाई साक्षरता प्रवद्र्धन, विद्यालय खानेपानी तथा सरसफाइ परियोजनाका साथै बालबालिका, शिक्षक, अभिभावक र समुदायको शिक्षाको महत्वबारे ज्ञान र क्षमता बढाउन उक्त कार्यक्रम सुरुआत गरेको हो । विद्यार्थी अभिभावक विमला लामिछानेले आफ्ना बालबालिकाका लागि विद्यालयमा आफैँ खाजा बनाउन पाएकामा खुसी व्यक्त गर्दै त्यसमा अपनत्व अनुभव भएको बताइन् । उनले भनिन्, “पहिलेको तुलनामा खाजा गुणस्तरीय र पौस्टिक छ । पहिले विद्यालयले खाजाका रुपमा दालमोठ, चना, केराउ, बिस्कुट, चाउचाउ मात्र दिन्थ्यो । अहिले साताभरि नै तालिकानुसारका पोषिलो जाउलो, पुरी, तरकारी, भुटेको मकै– भटमास र चिया, कोदोको ¥यालेको रोटी र मासुचिउरा बनाई वितरण गर्ने गरिएको छ ।” दिवा खाजा कार्यक्रमले विपन्न बालबालिका (विशेष गरी छात्रा) नियमित विद्यालय जाने क्रम बढेको देखिन्छ । जिल्ला शिक्षा कार्यालयको तथ्याङ्कानुसार उक्त कार्यक्रम लागू भएका महाँकालका ११ विद्यालयमा छात्रको सङ्ख्या तीन सय २८ तथा छात्राको सङ्ख्या चार सय पाँच छ । यसबाहेक मध्यान्तरपछि विद्यालयमा नबस्ने, बसे पनि पढाइमा ध्यान नदिने तथा भोक र थकाइले अल्छी लागिरहने समस्या निकै कम भएको सरकारी तथ्याङ्कले देखाएको छ ।