दलितभित्र पनि छुवाछुत समस्या

समाजमा विभिन्न शोषण, दमन, उत्पीडन, अन्याय, अत्याचारसँगै विभेदका स्वरुप कायमै छन् । विधि स्वरुपमध्य एक हो जातीय विभेद । मान्छे सबै एउटै हौँ, जात दुई वटा मात्रै छन्ः महिला र पुरुष । त्यो पनि शारीरिक र मानसिक हिसाबले मात्रै भिन्न छौँ बाँकी सबै बनावट उही नै हो । तर किन मान्छे मान्छेलाई नै विभेद गरिरहेको छ रु काटे रगत सबैको रातो आउँछ मन चैँ किन कालो रु पेशाका आधारमा काम विभाजन गरिएको मात्र हो । तर गैरदलितले दलित भनिएकाको हातको पानी बार्ने समस्या अझै छ । जुन अमानवीय छ । हाम्रो समाजमा जातीय छवाछुत अन्त्य गर्न पहिला दलितभित्रको ब्राह्मणवाद पनि समस्या बनेको छ । अर्थात् यो पराकाष्टा हटाउन जरुरी छ । दलितभित्रको ब्राह्मणवाद हटाउन कसैको ध्यान गएको देखिँदैन । दलितभित्र पनि विभेद र छवाछुत प्रथा कायम छ । एक दलितले अर्को दलितको हातको पानी नखाने विश्वकर्माले परियारको हातको पानी नखाने समस्या अझै देखिन्छ । यस्तै, परियारले भूलको हातको र भूलले वादीको हातको पानी नचलाउने प्रथा समाजमा अझै देखिन्छ । दलितभित्र पनि ब्राह्मणवाद हाबी भएको छ । दलित ले अर्को दलितसँग पानीमा समेत बार्ने गरेका छन् । एकले अर्को जातको अस्तित्व नस्वीकार्ने कसंस्कृती र कुसंस्कारले विभेद अरु झांगिएको छ । दलितभित्रै उपजातीहरु छन् । उनीहरुभित्र पनि एक जातिले अर्को जातिको अस्तित्व स्वीकार्न नसकेको अवस्था छ । विभेद गरिरहेका छन् । जातीय विभेद अन्त्यका लागि पहिला दलितभित्रकै छुवाछुत अन्त्य जरुरी छ । नेपालको संविधानले कुनै पनि व्यक्तिलाई जात, जाति, वर्ण वा धर्मका आधारमा छवाछुत गर्न नपाइने व्यवस्था गरिएको छ । यदि गरिएको खण्डमा कानुनी आधारमा दण्डित गरिनेछ । जातीय विभेदका मुद्दा खासै आएको पाइएको छैन । किन मान्छे आफैँ अन्याय सहँदै आएको छ रु किन आफूमाथि भएको अत्याचार र थिचोमिचोमा प्रहार गर्न सकिरहेको छैन रु यो पनि विभेद नै हो । संविधानमा लेखेर मात्रै विभेद अन्त्य हुँदैन । अन्त्य गर्ने तपाईं हामीले नै हो । दलित–गैरदलितले हामीलाई हेपे अन्याय गरे भनिरहँदा दलितले दलितलाई तल्लो र माथिल्लो जाति भनेर हेपिरहेकोे अवस्था छ भने कसरी हुन्छ उन्मूलन जातीय छवाछुत रु त्यसैले दलितभित्रै ब्राह्मणवाद हटाउन आवश्यक छ । निश्चित सम्प्रदायका मानिसले अरु आभिजातीय मानिसलाई छुन नहुने प्रथा हो जातीय विभेद । यो प्रथा सामाजिक कुरिती हो । यसको अन्त्य गर्न हामीले सोचाइमा सकारात्मक परिवर्तन मात्र होइन, व्यवहारमा परिवर्तन ल्याउन जरुरी छ । त्यसका लागि शुरुवात आफैँबाट गरौँ । घर, परिवार र समाजबाट आरम्भ गर्नु पर्छ अनिमात्रै हामीले यस्ता सामाजिक कुप्रथा निर्मुल पार्दै समुन्नत समाज बनाउन सक्छौँ । दलितमाथि गैरदलितले गरेको छवाछुत मात्रै देख्ने आँखा किन दलित–दलितबीच छवाछुत देख्दैन रु जातीय विभेद अन्त्य हुनुपर्छ । एकले अर्कालाई अन्याय, अत्याचार गर्नु हुँदैन । मान्छे एउटै हो । फरक कोही हुँदैन । कुकुरलाई भित्र राख्ने समाज मान्छेलाई बाहिर राख्छ । कुकुरलाई च्यापेर बस्ने समाज मान्छेलाई छिःछिः र दूरदूर गर्छ यो । के समानता हो रु दलितभित्र पनि यस्तो देखिन्छ । त्यसैले दलित र गैरदलित सबै मिलेर जातीय विभेद अन्त्य गरौँ । हामी नेपाली, हाम्रो जात नेपाल । सोच परिवर्तन गरौँ, सफा–सुन्दर समाज निर्माण गरौँ ।