Bullion
Currency
युनिकोड
मौसम
पश्चिमा सस्कृतिको नक्कलले युवापुस्ता चाडपर्वप्रति कम जिम्मेवार
.jpg)
तिहार नेपालमा मनाइने दोस्रो ठूलो चाड हो, जसलाई दीपावली, यमपञ्चक, र देउसी–भैलोको पर्वको रूपमा पनि चिनिन्छ। यो चाडमा दीप, रङ्गोली, फूलमाला, पूजा, र भाइचारा विशेष महत्त्व राख्दछन्। हाम्रो संस्कृति, परम्परा र प्रकृतिप्रतिको सम्मानलाई झल्काउँछ।
महान चाड तिहार नजिकिँदै गर्दा हाम्रा घर-घर सयपत्रि फूलको रौनक र बत्तिको उज्यालोले झिलिमिली भएर सँधैभरीको सम्बन्ध र ममताको बन्धनलाई ताजा बनाउँछ। यही चाडले हाम्रो परम्परा, माया र भाइचारा चेलि माईतिको सम्बन्धलाई महत्त्वपूर्ण र विशेष बनाएको छ, जुन हाम्रो गौरवशाली इतिहासको प्रतीक बनेर आज पनि छ।
काग, कुकुर, गाई, लक्ष्मी, गोरु, गोवर्धन र भाई टीका सँगै ५ दिन सम्म मनाउने यो चाड हाम्रो चाडपर्वमा बिस्तारै आधुनिकता हावि हुँदै गएर लोपहुने अवस्थमा छ जुन परम्परा उमङ्ग रौनक पहिले थियो आज भोलि हराउँदै गएको छ। मादल बजाएर रातभर घर घर हिडेर खेलिने द्यौसि र भैलो हाम्रो आधुनिक प्रवेश सँगै लोप भएको छ। ठुला ठुला गित वजाएर विदेशि गितमा नाच्ने हाम्रो तिहारको परम्परा होइन । आजको तिहार फूल सेलरोटी सप्तरंगि टिका मा मात्रै सिमित बनेको छ।
हाम्रो तिहारको परम्परा बिस्तारै बिस्तारै लोप हुँदै जानुमा विभिन्न कारणहरू छन्, जसले हामीलाई हाम्रो संस्कृति र चाडपर्वप्रति कम जिम्मेवार बनाउँदै लगेको छ। यहाँ केही प्रमुख कारणहरू छन्:
आधुनिकताको प्रभाव
शहरीकरण र पश्चिमीकरणको प्रभावले हाम्रो जीवनशैलीमा ठूला परिवर्तन ल्याएको छ। आधुनिकताको नाममा पुराना रीतिरिवाजलाई त्यति महत्त्व नदिइने प्रवृत्ति बढ्दैछ। मोबाइल, टेलिभिजन र सामाजिक सञ्जालको प्रभावले गर्दा युवापुस्ता आफ्ना चाडपर्वलाई भन्दा ग्लोबल ट्रेन्डलाई प्राथमिकता दिन थालेका छन्।
समय र व्यस्तताको कमी
अहिलेको द्रुत जीवनशैलीमा मानिसहरू आफ्ना पेसागत जिम्मेवारीहरूमा व्यस्त हुने भएकाले चाडपर्वलाई परम्परागत रीतिमा मनाउने समय नभएजस्तो महसुस हुन्छ। व्यस्त जीवनका कारण खासगरी शहरका मानिसहरूले छोटो समयमा तिहार मनाउँछन्, जसले चाडको मूल उद्देश्य र परम्परालाई कमजोर बनाउँछ।
आर्थिक चुनौती
तिहारजस्ता पर्वलाई परम्परागत रूपमा मनाउन भन्दा पनि रवाफिलो तरिकाले मनाउदा खर्चिलो हुने भएकाले पनि केही परिवारहरू यसलाई सामान्य रूपमा मनाउन बाध्य हुन्छन्। रंगीचंगी बत्ती, मखमली फूल, दियो, मिठाई आदि सामग्रीहरू अहिले महँगो भएका छन्, जसले गर्दा आर्थिक रूपमा कमजोर परिवारलाई आधुनिक चलनचल्ति र रीतिरिवाज अनुसार तिहार मनाउन गाह्रो हुन्छ।
जागरूकताको कमी
हाम्रो परम्परा र संस्कृति लोप हुँदै जानुको अर्को कारण भनेकै जागरूकताको कमी हो। अहिलेको पुस्तालाई आफ्ना चाडपर्वको ऐतिहासिक महत्त्व र सांस्कृतिक मूल्यको गहिरो ज्ञान छैन। अभिभावकले पनि व्यस्तताका कारण आफ्ना सन्तानलाई यी कुराहरू सिकाउने समय निकाल्न कठिनाइ महसुस गर्छन्।
परम्परा बनाम वातावरणीय चुनौती
तिहारमा हुने पटाका पड्काउने, दियो बाल्ने, र अन्य परम्परागत कार्यहरूलाई वातावरण प्रदूषणसँग जोडेर हेरिन्छ। यसले गर्दा, कतिपयले परम्परागत तवरले तिहार मनाउनु उचित ठान्दैनन्। तर यसको विकल्पमा परम्परा जोगाउँदै वातावरण मैत्री उपायहरू अपनाउन सकिन्छ, जसमा नयाँ सोच र परम्परालाई जोड्न सकिन्छ।
सांस्कृतिक आत्मसम्मानको कमी
केही अवस्थामा, हाम्रै परम्परालाई प्रगतिशीलतासँग जोडेर बेवास्ता गरिन्छ। हाम्रो संस्कृतिप्रतिको गर्वको कमीका कारणले गर्दा कतिपयले आफ्ना चाडपर्वलाई महत्वहीन ठान्छन् र नयाँ पुस्तालाई यसको महत्त्व बुझाउँदैनन्।
तिहार बचाउन सक्ने उपायहरू
संस्कृति र परम्परा शिक्षाको महत्व बुझाउनु।
पर्यावरणमैत्री तरिका अपनाएर मनाउनु।
समय व्यवस्थापन गर्दै उत्सव र उमङ्गमा मनाउनु।
यस्तो अवस्थामा, आफ्नो परम्पराप्रतिको प्रेम र जिम्मेवारीले मात्र हामीले हाम्रो तिहारलाई लोप हुनबाट बचाउन सक्छौं।
सम्पुर्ण दिदीबहिनीहरुमा तिहारको शुभकामना।।
लिखु(५
क्
यो नेपाली भाषाको अनलाइन समाचार संस्था हो । हामी तपाईहरुमा देशविदेशका समाचार र विचार पस्कने गर्छौ । तपाईको आलोचनात्मक सुझाव हाम्रा लागी सधै ग्रह्य छ । हामीलाई पछ्याउनुभएकोमा धन्यवाद । हामीबाट थप पढ्न तल क्लिक गर्नुहोस् ।
प्रतिकृया लेख्नुहोस्: