सिरियाको पूर्वआणविक साइटमा युरेनियमको निशान फेला

भिएना । संयुक्त राष्ट्रसङ्घको आणविक निगरानी संस्था (आइएइए)ले मङ्गलबार यसका निरीक्षकले सिरियाको एक पुरानो साइटमा युरेनियमको निशान फेला पारेको जानकारी दिएको छ । यो अघिल्लो सरकारले गोप्य आणविक कार्यक्रम सञ्चालन गरेको स्थल हो भन्ने विश्वास गरिएको छ ।

पूर्वराष्ट्रपति बशर अल-असदको नेतृत्वमा सिरियाले अघोषित व्यापक आणविक कार्यक्रम चलाएको आशङ्का गरिँदै आएको थियो । यसमा उत्तर कोरियाले निर्माण गरेको भनिने देइर अल-जौर प्रान्तस्थित अघोषित आणविक रिएक्टर पनि समावेश थियो । अन्तर्राष्ट्रिय आणविक ऊर्जा एजेन्सी (आइएइए) का महानिर्देशक राफेल मारियानो ग्रोसीले पहिले एसोसिएटेड प्रेससँग भनेका थिए । “सिरियाको केही गतिविधि एजेन्सीको दृष्टिमा सम्भवतः आणविक हतियारसँग सम्बन्धित देखिन्छ ।”

गत वर्ष आइएइएका निरीक्षकले देइर अल-जौरसँग ‘कार्यात्मकरूपमा सम्बन्धित’ भनिएका तीन स्थानमा वातावरणीय नमूना सङ्कलन गरेका थिए । तीमध्ये एक स्थानमा लिइएका नमूनामा ‘मानवजनित प्राकृतिक युरेनियम कणहरूको महत्त्वपूर्ण सङ्ख्या’ भेटिएको प्रवक्ता फ्रेडरिक डाहलले विज्ञप्तिमा बताए । उनका अनुसार यीमध्ये केही युरेनियम कणहरू युरेनियम अयस्कलाई युरेनियम अक्साइडमा रूपान्तरण गर्ने प्रक्रियासँग मेल खान्छन्, जुन रिएक्टरसँग सम्बन्धित गतिविधिको सङ्केत हुन सक्छ ।

ग्रोसीले सोमबार एजेन्सीको निर्देशक बोर्डलाई प्रस्तुत गरेको प्रतिवेदनमा यी निष्कर्ष समावेश गरेका छन् । देइर अल-जौर साइटबारे सार्वजनिक जानकारी भने सन् २००७ मा इजरायलको हवाई आक्रमणपछि मात्र बाहिर आएको हो । मध्यपूर्वमा एक मात्र आणविक हतियार भएको देश मानिने इजरायलले आफ्नो कार्यक्रमबारे आधिकारिक घोषणा भने गरेको छैन । आक्रमणपछि सिरियाले उक्त स्थललाई समतल बनायो र आइएइएका प्रश्नको पूर्ण जवाफ कहिल्यै दिएन ।

आइएइएको टोलीले गत वर्ष असद सत्तामा रहँदा केही चासोका स्थलको भ्रमण गरेको थियो । असदको पतनपछि अन्तरिम राष्ट्रपति अहमद अल-साराको नेतृत्वमा बनेको नयाँ सरकारले एजेन्सीसँग सहकार्य गर्ने सहमति जनाएको छ र निरीक्षकलाई युरेनियम भेटिएको ठाउँमा पुनः प्रवेशको अनुमति दिएको छ ।

निरीक्षकले त्यहाँ थप नमूना सङ्कलन गरेका छन् । डाहलले भने, “यी सबै नमूनाका नतिजा तथा देइर अल-जौर साइटको योजनाबद्ध भ्रमणबाट प्राप्त जानकारीको मूल्याङ्कन गरिने छ र आवश्यकता परेमा थप फलो-अप गतिविधि सञ्चालन हुने छ ।” यसै वर्ष जुनमा दमास्कस भ्रमणका क्रममा ग्रोसीले एपीसँग राष्ट्रपति अल-साराले भविष्यमा सिरियामा आणविक ऊर्जा विकास गर्ने चासो देखाउनु भएको बताएका थिए ।

उनका अनुसार यस क्षेत्रमा अन्य धेरै मुलुकहरू पनि कुनै न कुनै रूपमा आणविक उर्जाको खोजीमा छन् । सिरियाले विशेष गरी साना मोड्युलर रिएक्टरमा चासो देखाएको हुन सक्ने उनले उल्लेख गरे । यी परम्परागत ठुला रिएक्टरभन्दा सस्तो र प्रयोग मैत्री हुने बताइन्छ । ग्रोसीले भने, “आइएइए सिरियाको स्वास्थ्य प्रणालीलाई सुदृढ बनाउन सहयोग गर्न इच्छुक छ, जसलाई करिब १४ वर्ष लामो गृहयुद्धले गम्भीररूपमा कमजोर पारेको छ । यस अन्तर्गत रेडियोथेरापी, आणविक औषधी र क्यान्सर उपचार (ओन्कोलोजी) पूर्वाधार पुनर्निर्माणमा सहयोग उपलब्ध गराउन सकिन्छ ।”