अब एउटै इमर्जेन्सी नम्बर

काठमाडौं, ३० मंसिर । एकान्त स्थानमा सडक दुर्घटनामा परियो, सवारी साधन भने जलेको छ । यस्तो अवस्थामा कुन–कुन आकस्मिक सेवाका लागि फोन गर्ने गरी सम्झिनुपर्ने एम्बुलेन्स, दमकल र प्रहरी । यदि गम्भीर घाइते भइएको छ भने तीन–तीनवटा नम्बरमा फोन गरेर सेवा लिन सहज छ ? अवश्य पनि छैन । आजको कान्तिपुरमा खबर छ– तर, सरकारी योजना समयमै पूरा भए चाँडै नै यी तीनवटै सेवा एउटै नम्बरमा फोन गरी पाउन सकिनेछ । त्यत्ति मात्र होइन, आफैंले दुर्घटनास्थल बताउन नसके पनि ‘लोकेसन ट्रयाक’ हुनेछ र केही मिनेटमै उद्धार हुन सक्छ । सरकारले अघि बढाएको सबैखाले आकस्मिक सेवाका निस्शुल्क नम्बरलाई एकीकृत गर्ने प्रणाली अघि बढे बढीमा एक वर्षभित्र राजधानीवासीले यस्तो सुविधा पाउनेछन् । त्यसको एक वर्षपछि भने मुलुकभर यो सेवा पुग्नेछ । ‘हामीले यसका लागि धेरै तयारी र अध्ययन गरिसकेका छौं,’ आकस्मिक नम्बरहरूलाई एकीकृत गर्न प्राविधिक र परामर्श कार्य अघि बढाएको नेपाल दूरसञ्चार प्रधिकरणका प्रवक्ता मीनप्रसाद अर्यालले भने, ‘परामर्शपत्रसमेत तयार भइसकेको छ ।’ प्राधिकरणले सबैखाले आकस्मिक नम्बरलाई एकीकृत गरी एउटै नम्बरबाट यस्तो सेवा दिने परामर्शपत्रबारे बुधबारबाट सरोकारवाला र सर्वसाधारणको सुझाव संकलन सुरु गरेको छ । ‘४५ दिनसम्म सुझाव संकलन गरेर त्यसलाई समेटी सञ्चार मन्त्रालयमा पठाउँछौं,’ अर्यालले भने, ‘मन्त्रालयले अरू सरोकारवाला मन्त्रालयसँग छलफल गरी यसलाई अघि बढाउनेछ ।’ आकस्मिक सेवाका लागि गृह मन्त्रालयको भूमिका महत्त्वपूर्ण हुन्छ । त्यसैले गृहको समेत सहमति र सहकार्यमा सबै नम्बरलाई एकीकृत गर्ने काम अघि बढाइनेछ । प्राधिकरणले तयार पारेको परामर्शपत्रमा एम्बुलेन्स, प्रहरी, दमकल, बालबालिका र महिला हेल्पलाइन, विपत सहयोगलगायतका सबैखाले आकस्मिक सेवा एउटै नम्बरमा कल गर्दा प्राप्त गर्ने व्यवस्था मिलाउने उल्लेख छ । ‘आकस्मिक सेवाको एकीकृत नम्बरका रूपमा ११२ नम्बरलाई प्रस्ताव गरिएको छ,’ परामर्शपत्रमा भनिएको छ, ‘दोस्रो प्राथमिकतमा भने ११९ नम्बरलाई राख्नु उपयुक्त हुनेछ ।’ प्राधिकरणले धेरै मुलुकमा १११ र ११२ लाई आकस्मिक नम्बरका रूपमा राखिएकाले नेपालमा ११२ सुझाएको हो । हाल फ्रान्स, जर्मनी, इटाली स्पेन, टर्की, अस्ट्रिया, नर्वे, रोमानिया, बेल्जियम, फिनल्यान्ड, बुल्गेरिया, चेक रिपब्लिक, स्विडेनलगायतका मुलुकमा ११२ लाई एकीकृत आकस्मिक नम्बरका रूपमा प्रयोग गरिएको छ । अमेरिकामा र क्यानडामा भने ११९ लाई प्रयोग गरिएको छ । बेलायतले ९९९ र अस्ट्रेलियाले ० लाई एकीकृत आकस्मिक नम्बरका रूपमा प्रयोग गरिरहेको परामर्शपत्रमा उल्लेख छ । बेलायतमा ११२ लाई भने वैकल्पिक आकस्मिक नम्बरका रूपमा प्रयोग गरिएको छ । नेपालमा भने ११२ नम्बर हाल मोबाइलबाट आकस्मिक सेवा लिनलाई प्रयोगमा ल्याइएको छ । यो नम्बरमा डायल गर्दा प्रहरी र दमकलका लागि ‘यो नम्बरमा कल गर्नुहोला’ भन्ने सन्देश आउने गर्छ । नेपालमा हालसम्म तीनवटा नम्बर भएका र चारवटा नम्बर भएका गरी ३४ आकस्मिक सेवाका नम्बरहरू प्रचलनमा आइसकेका छन् । यसरी विभिन्न सेवाका लागि फरकफरक नम्बर प्रयोगमा आउँदा आकस्मिक सेवा चाहनेले तत्कालै सेवा पाउन नसक्ने र अलमलिने अवस्था हुने भएकाले एकीकृत प्रणाली विकास गर्नुपर्ने परामर्शपत्रमा सुझाव दिइएको छ । सरकारी निकाय र गैरसरकारी संस्थाले व्यवस्थापन गरिरहेका यस्ता आकस्मिक नम्बरहरू हाल देशभर पनि चल्दैनन् । नेपाल टेलिकमको नेटवर्कमा मात्र चल्ने यस्ता निस्शुल्क नम्बरमा कतिपय अवस्थामा अन्य कम्पनीको नेटवर्कबाट आएको कल नलाग्नेसमेत गरेको छ । आकस्मिक नम्बर एकीकृत भएपछि यस्तो समस्या आउने छैन । त्यति मात्र होइन, एसएमएस र मोबाइल एप्समार्फत समेत आकस्मिक नम्बरमा सन्देश पठाउन सकिनेछ । आकस्मिक नम्बरलाई एकीकृत गर्न परामर्शपत्रमा विभिन्न ५ खाले प्राविधिक प्रस्तावसमेत गरिएको छ । युरोपेली र अमेरिकी मुलुकहरूले अपनाएका यी प्रणालीमध्ये एकलाई छनोट गरी सरकारले लागु गर्न सक्नेछ । जीएसएम मोबाइल धेरै चल्ने प्रविधि भएकाले ११२ नम्बर यसका लागि उपयुक्त भएकाले सिफारिस गरिएको परामर्शपत्रमा उल्लेख छ । यो नम्बरमा भने फोन लक भएको बेलामा समेत कल गर्न सकिन्छ । ११२ नम्बरलाई छुट्टै एकीकृत नम्बरका रूपमा विकास गरिए पनि प्रहरीका लागि १००, १०१ र १०२ नम्बर भने रहिरहनेछन् ।