बैंकमा लगानीयोग्य रकम अभाव, घरजग्गा कारोबार घट्ने

काठमाडौं, ११ माघ । बैंक तथा वित्तीय संस्थाले घरजग्गामा ऋण दिन नसक्ने अवस्था आएको छ । बैंकमा लगानीयोग्य पुँजी ‘क्रेडिट क्रन्च\' रितिएपछि बैंकले कर्जा दिनेभन्दा पनि ऋण असुलीलाई प्राथमिकता दिने भएका छन् । यसबाट घरजग्गाको कारोबार घट्ने निश्चित भएको छ । लगानीयोग्य रकम सकिएपछि उच्च ब्याजदर ‘अफर\' गर्दा पनि निक्षेप नबढ्दा बैंक तथा वित्तीय संस्था ऋण असुलीतर्फ केन्द्रित भएका हुन् । आजको अन्नपूर्ण पोस्टमा खबर छ– बैंकहरूले घरजग्गामा लगानी नगरे कारोबारमा सिथिलता आउने सरोकारवालाले बताएका छन् । बैंकको सस्तो ब्याजमा कर्जा लिएर घरजग्गा खरिदबिक्रीमा लागेका यस्ता कारोबारीलाई बैंकले ऋण दिन नसक्ने भएपछि व्यवसाय ओरालो लाग्ने देखिएको हो । बैंकमा अब थप लगानी गर्न नसक्ने बताइसकेका छन् । बैंकको लगानी नथपिने र लिएको कर्जासमेत चर्को ब्याज तिर्नुपर्ने भएपछि यसको प्रत्यक्ष असर घरजग्गाको कारोबारमा पर्ने देखिएको हो । बढ्दो मूल्य र चर्को ब्याज तिरेर लगानी गर्न नसक्ने भएपछि जग्गाको कारोबार घट्ने भएको हो । रियल स्टेट र सेयर बजार भनेका कनेक्टिभिटी साइकल हुन् । यो बजारमा उतारचढाब आइनै रहन्छ । त्यसैले यो बजारलाई जोखिमपूर्ण मानिन्छ । अर्थ विज्ञ डा.शंकर शर्माले घरजग्गामा बैंकले ऋण उपलब्ध गराउन नसक्ने भएपछि घरजग्ग्गाको कारोबार र मूल्य घट्ने बताए । ‘ऋण नपाएपछि कारोबार कम हुन्छ,\' उनले भने, ‘लगानी नभएपछि कारोबार घट्ने नै भयो ।\' राष्ट्रबैंकले पनि घरजग्गाको कारोबारमा कडाइ गर्ने संकेत गरिसकेको छ । राष्ट्रबैंकले घरजग्गाको लगानीलाई अनुत्पादक र जोखिम भनिसकेको छ । बजार सँधै उकालोमात्र नलागेर निश्चित विन्दु पारगरेपछि ओरालो लाग्ने प्रवृत्तिका कारण पनि अबको केही समयमा घरजग्गा कारोबार घट्ने अनुमान विज्ञहरूले गरेका छन् । अब विस्तारै बैंकले तरलता अभाव भएको भन्दै पुरानो कर्जामा समेत बैंकहरूले ब्याज बढाउन थाल्नेछन् । अहिले बैंकले कर्जामा १५ देखि १६ प्रतिशतसम्म ब्याज लिन थालिसकेका छन् । नयाँ कर्जा दिएर कारोबार गर्न सकिने अवस्था छैन । अहिले बढी नाफा कमाउने सजिलो माध्यमका रूपमा घरजग्गालाई लिइएको थियो । तर, बैंकको ब्याज महँगो भएपछि घरजग्गामा लगानी गर्न कर्जा लिएर फाइदा हुँदैन । अर्थ विज्ञ रामेश्वर खनालले बैंकबाट ऋण लिएर घर किन्ने अनि भाडा उठाएर तिर्ने अवस्था अब नरहेको बताए । ‘भाडाबाट लगानी उठ्न सक्दैन\',उनले भने,‘ अहिले घरजग्गा खरिदबिक्रीमा ‘फस्ट वायरभन्दा सेकेन्ड वायर\' को उपस्थिति बढी देखिएको छ । यस्ता वायरको मुख्य उद्देश्य मौका छोपेर बढीभन्दा नाफा कमाउनु हो । घरजग्गा तथा सेयर कारोबारजस्ता स्पेकुलेसन मार्केटबाट छोटो समयमै बढी नाफा कमाउन सकिने भएकाले पनि दोस्रो वायर आकर्षित भएका हुन् । कारोबारको प्रकृति हेर्दा उपभोक्ता आफैंले आफ्नो पुँजीबाट आफ्नै लागि घरजग्गा खरिदबिक्री गर्नुभन्दा पनि बैना टु बैना ‘डेरिभेटिभ\' को कारोबार भइरहेको छ । मालपोत कार्यालयमा रजिस्ट्रेसन पास भएको तथ्यांकले यही देखाउँछ । बजारमा घरजग्गाको चर्चा र भाउको उतारचढाव जस्तो छ त्यस अनुपातमा किनबेच भएको छैन । मालमोत कार्यालयका कर्मचारीका अनुसार किनबेच सामान्य छ तर जग्गाको मूल्य भने बढेको पक्कै हो । बजार डेरिभेटिभ मार्केटले उचालिरहेको छ । बैंकमा अब लगानीयोग्य पुँजी रित्तिएपछि बैंकले ऋण तिर्न तोकेता गर्न थाल्छ नभए पनि ब्याज बढाउँछ । यस्तो अवस्थामा घाटामै भए पनि घरजग्गा बिक्री गर्नुपर्ने वाध्यता हुन्छ । आफ्नै पुँजीले खरिद गर्नेले घाटा खाएर बिक्री नगरे पनि बैंकबाट ऋण लिएर बिक्री गर्नेले भने किनेभन्दा सस्तो मूल्यमा पनि बिक्री गर्नुपर्ने बाध्यता हुन्छ । महँगो लिएर सस्तोमा बिक्रीगर्दा पछि लगानीकर्ता टाट पल्टन सक्ने अवस्था हुन्छ । यस्तो स्पेकुलेसन क्षेत्रमा ‘डोमिनल सेट\' मा एकपछि अर्कोलाई तान्ने प्रवृति हुन्छ । यसको असर बैंक तथा वित्तीय संस्थामा पनि पर्न जान्छ । लिबरेज बैंकिङ प्रणाली सुरु भएपछि अन्य बैंक पनि समस्यामा पर्नेछन् । बैंकले ऋण दिएकाले अहिले घरजग्गाको कारोबार र भाउ दुवै बढेको छ । राष्ट्र बैंकले बैंकहरूको खराब कर्जा बढ्न सक्ने संकेत गरिसकेको छ । अब बैंकहरूले तरलताको अभाव नभए पनि घरजग्गामा कारोबार गर्ने छैनन् । यसले घरजग्गाको कारोबार घट्न मद्दत गर्छ ।