भुराको दसैं

घटस्थापनाको दिनबाट स्कुल बिदा भए पछी गाउँ जान सार्है हतार हुन्थ्यो । तर गाउँ पुग्दा जहिल्यै फूलपाती छुन्थ्यो । तर गाउँमा घरको मुल दैलोमा टास्न भनेर त्यस अघीनै दसैंको शुभकामना पम्प्लेट बनाउन ब्यस्त भैइन्थ्यो । त्यसको पनि छुट्टै रमाइलो लाग्थ्यो । घरमा आउने आफन्त अरु नातागोता कसले बनाएको यो भनेर सोध्थे । त्यही भएर पनि सक्दो राम्रो अनी रंगीचंगी बनाउन खुब जाँगर चल्थ्यो । भोली पल्टै खसी काट्ने दिन ! बिहानै आँगनमा चुलो बनाएर खड्कुलोमा पानी बसाल्ने हतार हुन्थ्यो । पानी उम्लिदा पनि खसी ढाल्ने मान्छेको खबर नहुँदा कहिले त आँफै हान्दिउ जस्तो लाग्थ्यो । तर नसक्ने कुरो आँटेर त भएन । पछी फेदिस्वराको हजुरबुवा खुकुरीमा धार लाउदै अाइपुग्नु हुन्थ्यो । खुकुरीले नाडिको रौं काट्ने नहुन्जेल धार लाउने क्रम चलिरहन्थ्यो । खड्कुलो बसालेर हामी भुराहरु केराको थम्बा लिन दौडधुप गर्थ्यो । खुकुरीले भुइँ नभेटोस् भनेर केराको थम्बा रखेर त्यस माथि खसी तन्काईन्थ्यो । अब खसी ढाल्ने बेला भयो ! खसी पर्सिनु पर्‍यो । टिका सिका लगाइदिएर पानी छर्किदा पनि खसी मान्दै मान्दैन त । मुन्टै हल्लाउदैन । अनेक मन्त्र भनेर, हाम्रो चलिआएको चलन् हो कालीलाई प्रसाद चढाउन भन्दै एक छिन फलाके पछी पानी अली मजैले छर्के बल्ल खसी पर्सियो । मजैले मुन्टो जिउ भररै हल्लाई दियो । एक्छिन हासो चल्थ्यो । टाउको तिर समाउने र खुट्टा तिर समाउने मान्छे अली दरै चहिन्थ्यो । बुवा अंकलहरुले समाउनु हुन्थ्यो । म चाँही कराइ लिएर अघिनै रेडी हुन्थे रक्ती थाप्न । खसी पनि गज्जपकै थियो । एक पटकमा छिन्ला नछीन्ला भन्न गारै थियो । तर हेर्दा हेर्दै खसी दुई टुक्रा । खुकुरीले थम्बा काटेर भुइँ भेटेछ । खसी काटेको हेर्न मलाई डरै लाग्थ्यो । अहिले पनि लाग्छ तर हेरिन्छ । परिआए आँफै हानिन्छ जस्तो लाग्छ । अब तातो पानीमा खसी चोपलेर भुत्ला तान्ने बेला भयो । खै पानी बढी उम्लेर हो वा के नमिलेर हो जहिल्यै भुत्ला बाँकी बस्थ्यो । काठमाडौंमा मासु पसलेले खसी सजिलै एक्लै खुइल्याएको देखेर अब दसैंमा यसै गरी गर्नु पर्छ जस्तो लाग्थ्यो तर अह कहिल्यै भएन त्यस्तो । एउटा खसी सफा गर्न १० हात लागे पनि फेरी ब्लेड लाउनै पर्थ्यो । ब्लेड पनि नयाँ भए त छिट्टै हुन्थ्यो होला । तर कहिले देखिको खिया लगेको ब्लेड खोपा तिर बाट खोज खाज गरेर काम चलाऊन पर्थ्यो । जती गर्दा नि नभएपछि बल्ल बुवा अंकल हजुरबुवाहरुले एक दुई पटक दारी काटेर राखेको ब्लेड को पालो आउंथ्यो अनी बल्ल ३ ४ घण्टा पछी खसी चिल्लो हुन्थ्यो । भुराहर्को हात काट्छ ब्लेडले नगर भन्नु हुन्थ्यो । तर आफुलाई चै ब्लेडले भुत्ला खुइल्याउन कस्तो मन लाग्थ्यो पखाल पुखुल पारेर खरानी बेसार मोले पछी खसी बल्ल मासु जस्तो लाग्थ्यो । तर टाउकोले लास्टै दु:ख दिन्थ्यो । पोल पाल पारे पछी बल्ल भुत्ला अली देखिन छोड्थ्यो ।

हामी भने त्यहिको सेतो फुल फुल्ने ठुलो रुखमाथि चढेर अल्मलिन्थ्यौ घरि सात हाते जमेको तिर टोलाउँथ्यौ घरि देवी थाना तिर पिङ खेल्न कुदाकुद गर्थ्यौ । कालो बोको सेरेर त्यहाका देवी देउतालाई भोग दिने क्षण चै साह्रै डर लाग्थ्यो । तैपनी पनि हामी मन्दिरको पछाडिको खोपाबाट भित्र पूजारीले बोका रेटेको हेर्थ्यौ । कहिले त तातो तातो रगतको छिर्का मुख तिरै पर्थ्यो ।

दलानमा मान्द्रो ओछ्याए पछी त्यस माथि राखेर खसि काट्कुट् सुरु हुन्थ्यो । कती धार्नी होला भनेर तुरुन्तै अड्कल बाजी सुरु भैहल्थ्यो । तर तुलोमा जोखे पछी बल्ल यती भन्ने थाहा हुन्थ्यो । त्यो तुलोले जोखेर कसरी धार्नी बिसौली चुट्ट्याउने हामी भुरालाई थाहा हुने कुरो पनि थिएन । खै धार्नी बिसौली हमाली सांसरी पासरी के के भन्थे बिर्सियो अहिले त । खसी टुक्र्याउन चै ह्याकुलो बिचमा चिरे पछी सुरु हुन्थ्यो । अनी पछाडिको खुट्टा अघिको खुट्टा छुट्याउदै आन्द्रा भुँडीको पालो आउंथ्यो । आन्द्रा भुँडी धुन जानै पर्‍यो । अंकलहरुको साथ् लागेर तल खोला तिर झरिन्थ्यो डोकोमा हालेर । तलको धारो पानी खान नुहाउन पर्ने भएकोले आन्द्रा भुँडी धुदा गन्हौछ भनेर रोसी खोला तिरै पुगिन्थ्यो । डुङ् डुङ् गन्हाउथ्यो तर फाल्ने कुरो पनि हुँदैनथ्यो । सिन्कोमा उनी उनी फर्काएर धोइन्थ्यो । तर हात ३ दिन सम्म लादी गन्हाउथ्यो । पछी खाने बेलाको स्वाद सम्झदै जसो तसो सफा गरेर त्यै डोकोमा हालेर उकालो लागिन्थ्यो । घर आउँदा त बाटैदेखि मगमग्ती मासु बास्ना आएर के भन्नु । हजुरमुमाले मासु खुब मिठो पकाउनु हुन्थ्यो । अनि भित्र्यास रक्ती चिउरा दही केरा थाल भरी राखेर दिनु हुन्थ्यो । खाइ सकेपछि बल्ल साच्चिकै दसैं आएको जस्तो लाग्थ्यो । अनी तल्लो घर मास्लो घर फेदीस्वरा गर्दै कुदिन्थ्यो । पुराना थोत्रा तास खोजखाज् गरेर भुरा भुरा लुकी लुकी सात हाते पनि खेलिन्थ्यो । बुइगलमा गोरु बान्ने दाम्ला थुप्रै हुन्थ्यो । दुइटा निकालेर दलानको दलिनमा पिङ हालिन्थ्यो डोको चढि चढि । हुँदैन भन्नु हुन्थ्यो तर आँखा छलेर पिङ हालीसके पछी कसैले केही भन्दैन थिए । चकटी राखेर पिङ खेल्न सुरु भैहल्थ्यो । भोली पल्ट नवमी । पारी भोर्ज्याङ टारमा रहेको कुल्देउता मन्दिरमा पूजा हुन्थ्यो । मन्दिर सिंगार्न हरेक घरका एक एक जाने चलन थियो । हामी भुरा जाने सक्ने कुरो त भएन । अंकल बुवाहरु जानुहुन्थ्यो । हामी चै बाँसको लिंगो काट्न हिड्थ्यौ । सुरिलो लिंगो पाउनपनि गारै हुन्थ्यो । बाँसको २ - ३ वटा झ्याङ् चहारे पछी गतिला लिंगा काटेर घर फर्कीइन्थ्यो । दसैंमा लुगा सिलाउदाका लुगाका टुक्राटाक्रीलाई ध्वाजा पताका मानेर अघि काटेर ल्याएको लिंगालाई सिंगारेर अघि अघि अनी हजुरमुमाले तयार पार्नुभएको पूजा सामाग्री बोकेर हजुरबुवा पछि पछि कुल्देउता मन्दिर तिर हिडिन्थ्यो । दिनभरी जस्तो लाग्थ्यो पूजा सकिन । हामी भने त्यहिको सेतो फुल फुल्ने ठुलो रुख माथि चढेर अल्मलिन्थ्यौ घरि सात हाते जमेको तिर टोलाउँथ्यौ घरि देवी थाना तिर पिङ खेल्न कुदा कुद गर्थ्यौ । कालो बोको सेरेर त्यहाका देवी देउतालाई भोग दिने क्षण चै साह्रै डर लाग्थ्यो । तैपनी पनि हामी चै मन्दिरको पछाडिको खोपाबाट भित्र पूजारीले बोका रेटेको हेर्थ्यौ । कहिले त तातो तातो रगतको छिर्का मुख तिरै पर्थ्यो । बोकाको सफाइ भाग बन्डा ठाडे खोलामा हुन्थ्यो । अनि ८ भाग लाएको मासु एक भाग बोकेर घर फर्किदा साँझ झमक्कै हुन्थ्यो । भोली पल्ट टिकाको दिन । जमराको अन्तिम पूजा सक्न हजुरबुवा ब्यस्त हुनुहुन्थ्यो । हामी टिकाको तयारीका लागि नुहाई धुवाई गर्न तल मुखियाको पंधेरो तिर ओरालो लाग्थ्यौ । नुहाई धुवाई सकेर आउँदा टिका लगाउने बेला ठिक्क हुन्थ्यो । अनि हाम्रो घर माथ्लो घर अनि फेदिस्वारा तिनै घरका जम्मा भएर तीनै घरमा पालै पालो टिका लगाउन लस्कर ताँती लगाएर हिड्दा कती रमाइलो हुन्थ्यो कति । टिका लगाउँदा आफु भन्दा ठुलालाई खुट्टामै ढोग्नु पर्छ भनेर हाँसो ठट्टा पनि चल्थ्यो । आफुलाई चै यस्सो निहुरी गरेपछि भैहाल्छ जस्तो लाग्ने कोही त निधारले खुट्टा नछोइ उठ्न नदिने ।