के एग्जिट पोलको नतिजामाथि भर मान्न सकिन्छ ?

एजेन्सी । लोकसभा चुनावको मतदान सकिए लगत्तै विभिन्न सञ्चार माध्यममार्फत चुनावको हारजित बारे अनेकन खालका अड्कलबाजीहरु भएका छन् । मतदान सकिए लगत्तै गत आईतबारदेखि विभिन्न टेलिभिजन च्यानलले यसबारे एग्जिट पोलका मार्फत नतिजाहरु सार्वजनिक गरिरहेका छन् । साथै एग्जिट पोलको नतिजासँगै अनेकन राजनीतिक बहसहरु पनि चलाइएका छन् ।

एग्जिट पोलको नतिजाले भारतीय राजनीतिमा ठुलो तरंग पैदा गराएको छ । जसको कारण एग्जिट पोलबारे अनेकन गम्भीर टिप्पणी आएका छन् । आगामी ५ वर्षसम्मको देशको राजनीतिलाई सांकेतिक रुपमा देखाइएको एग्जिट पोलको अड्कलबाजी बारे कतिपयले यस्तो टिप्पणी गरे जसले एग्जिट पोल सञ्चालकमाथि नै गम्भिर आरोपसमेत लगाएको छ । ‘सबैभन्दा ठूलो नमुना’, ‘सर्वमान्य वैज्ञानिक तथ्य’ अनि अन्तिम नतिजा जस्तो भनि प्रचार गरिरहेको अवस्थामा आएका गम्भिर आलोचनालाई समिक्षा गर्न आवश्यक छ ।

एग्जिट पोलको नतिजालाई नै अन्तिम सत्य मानिरहेका बेला कतिपय भने यो सरासर मिथ्या तथ्य भएको बताएका छन् । भारतका उपराष्ट्रपति एम. बेकैंया नायडुले पोलको विश्वसनीयतामाथि नै गम्भिर खालको प्रश्न उठाएका छन । आफ्ना शुभचिन्तकहरुसँगको अनौपचारीक कुराकानीमा नायडुले विभिन्न मिडियाहरुले गरेको दाबी मिथ्या रहेको बताएका हुन् । उनले भने, ‘एग्जिट पोल वास्तविक परिणाम हुँदैन । हामीले बुझ्न आवश्यक छ कि १९९९ देखि अहिलेसम्म अधिकतम आकंलन गलत सिद्ध भएका छन् ।’

यसैबीच चर्चित कवि कुमार विश्वासले एक ट्वीटमा एग्जिट पोलको नतिजाबारे चर्को टिप्पणी गरेका छन् । उनले लेखेका छन्, ‘यो एग्जिट पोल चलाउने पनि एकदमै बदमाश हुन्छन् । कमसेकम २३ मईसम्म चैनसँग सुत्न त दिनु । शैतान कहिँका !’ कविले आफ्नो भाषामा नतिजा सार्वजनिक गर्ने मिडियालाई एकदमै थुत्कारेर गाली गरेका छन् । उनले यो मिडियाको शैलीलाई केटाकेटीपना भएको टिप्पणी गरेका छन् ।

भारतमा यसैपनि न्यूज टिभी च्यानलहरु मनोरंजन च्यानलमा परिवर्तन भईरहेका छन् । तथापि यिनलाई गम्भीरतापूर्वक लिनेहरु कमै छन् । केहि मानिसहरु मिडियाको यस्तो शैलीको पछाडि सट्टा बजारको खेल भएको पनि मान्छन् । कतिपय मानिस विपक्षीलाई मनोवैज्ञानिक रुपमा कमजोर पार्न सरकारले दिएको दबाब भनि मान्दछन् ।

नतिजा नआउँदै भएको यस्तो अड्कलबाजीले बन्ने सरकारले विपक्षीलाई कमजोर बनाउने मनोवैज्ञानिक हतियारको रुपमा यसलाई प्रयोग गरेको पनि टिप्पणी छ । जसको उद्देश्य अस्पष्ट जनादेश आउँदै गर्दा विपक्षलाई दावेदारी गर्ने मौकासमेत नदिई मोदी सरकारले सपथ लिने बाटो सजिलो बनाएको भन्ने आरोप छ ।

पश्चिम बंगालकी मुख्यमन्त्री ममता बनर्जीले त टिभि च्यानहरुले देखाएको नतिजालाई हावा गफ भन्दै यसको पछाडि नतिजा गडबढ गर्न भाजपाले गरेको ‘गेम प्लान’ भनि संज्ञा दिएकी छिन् । उनले विपक्षहरूसँग यसको खिलाफ एकजुट संघर्ष गर्नुपर्ने अपिलसमेत गरेकी छन् ।

तरपनि यसमा कसैको कुरालाई नमान्ने र एग्जिट पोलको नतिजालाई ध्यानपूर्वक हेर्ने हो भने दुईवटा कुरा बुझ्न गाह्रो पर्ने देखिन्छ । पहिलो सबै एग्जिट पोल किन एउटै निष्कर्षमा केन्द्रित छ, कि भाजपा कै नेतृत्वमा रहेको राष्ट्रिय जनतान्त्रिक गठबन्धन बहुमत पार गर्छ वा उसको नजिक पुग्छ ?

सर्वथा अलग–अलग, यहाँ तक कि परस्परविरोधी राज्यबाट नतिजा दिएपनि अन्ततः अलग–अलग बाटोबाट समुन्द्र पुग्ने नदि जस्तै नतिजा भाजपाको निकट नै किन पुगेको छ ?

यस कुरालाई देशको सबैभन्दा ठुलो राज्य उत्तर प्रदेश मार्फत बुझ्न आवश्यक छ । सपा–बसपा अनि रालोद गठबन्धनले राज्यको ८० मा ५८ सिट दिनेवाला एबीपी–नील्सनले पनि राजगको बहुमत नजिक पुर्याएको छ । जबकि यसको ठिक उल्टो राज्यका ५८ सिटमा भाजपाले जित्ने भविष्यवाणी गर्ने टाइम्स नाउ–वीएमआरले पनि आखिरिमा राजगको नै जयको गित गाईरहेको छ ।

भारत जस्तो विविधता र बहुलतामा रहेको देशमा चारैतिर एउटै खालको नतिजा आउनुमै आश्चर्य मान्न मिल्छ । किनकी भारतका प्रत्येक राज्यमा त्यहाँ राज्य स्तरका दलले पनि यसअघि राम्रो नतिजा ल्याएका थिए । साथै कतिपय राज्यमा त्यहिँका दलले नै राज्य चलाएका थिए ।