खानेपानी विदेश निर्यातका लागि सरकारकाे गृहकार्य तीव्र

विभागले ‘बेबी वाटर’ भनिने नेपालको हिमनदी र पहाडी क्षेत्रको ठूला मुहानका पानीलाई खाडीसहित युरोपियन देशहरुमा निर्यात गर्न सकिने सम्भावनाबारे ‘डेस्क स्टडी’ गरेको थियो । उक्त अध्ययनका क्रममा १३ वटा क्षेत्रमा यस्तो सम्भाव्यता देखिएको विभागका महानिर्देशक सुनिल दासले बताए।
हिमालबाट बग्दै आएको पानीलाई हिमाली क्षेत्रमा नै भरेर विदेश पठाउने योजना रहेको उनले सुनाए । यो काम गर्न सकिए नेपालको ब्यापार घाटा घटाउन मद्धत पुग्ने उनको दावी छ ।

विज्ञहरुसँग सुझावका आधारमा विभिन्न हिमाली तथा पहाडी क्षेत्रका गाउँपालिकाहरुमा त्यस्तो पानी उत्पादन गर्ने उद्योग खोल्न सकिने उनको भनाइ छ । दासले भने, ‘पहिचान भएका क्षेत्रको उद्योग खोल्न गर्नुपर्ने कामका बारेमा स्थलगत अध्ययन चाँडै सुरु गर्छौं । अध्ययन सकिएपछि निजी क्षेत्रलाई सम्भावित स्थानमा लगानी गर्न प्रोत्साहित गरिन्छ ।’

हाल अजेयराज सुमार्गी स्वामित्वको ‘हिमालय वन–टप’ कम्पनीले रसुवाबाट उत्पादित पानी विदेश निर्यात गरिरहेको छ । यो कम्पनीले लाङटाङ क्षेत्रको पानीलाई सामान्य प्रशोधन गरेर युरोप पठाउँछ । हिमाली क्षेत्रको पानी विदेशका तारे होटलहरुमा धेरै खोजिन्छ ।

हाल विभागले गरेको अध्ययनमा हिमाली क्षेत्रमा यस्ता पानी उद्योग खोल्न उपयुक्त मुहानहरु भेटिएको छ । कन्चन्जंगा, सगरमाथा, अपी, लाङटाङ, अन्नपूर्ण लगायतका हिमश्रृंखला र संरक्षण क्षेत्रभित्र यस्तो पानी उद्योगको प्लान्ट लगाउन सकिने देखिएको छ ।

यस्ता क्षेत्रहरुमा उद्योगका लागि पहुँचमार्ग र्पुयाउन भने कठिन हुने देखिएको महानिर्देशक दासले बताए । ‘अब स्थलगत अध्ययनबाट थप विषयहरु पत्ता लाग्छन्, अवसर र चुनौती के–के छन् भन्ने कुरा प्रस्तावित स्थलहरुमा गएर हेरेपछि नै भन्न सकिन्छ,’ उनले भने ।

उनले नेपालको हिमालय क्षेत्रको पानी विदेश निर्यात गर्नेबारे नीतिगत व्यवस्था गर्न उद्योग, वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयसँग पनि समन्वय भइरहेको बताए । उनले भने, ‘हामीले अध्ययन गरेपछि निजी क्षेत्रलाई यो काममा प्रोत्साहित गर्छौं। अहिले पनि निजी क्षेत्रका अनुभवी उद्योगीसँग हामी छलफलमा र्छौं । यसमा निजी क्षेत्रको लगानी आवश्यक हुन्छ ।’

उद्योग वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयले पनि ब्यापार घाटा घटाउन यसलाई एउटा रणनीतिक योजनामा रुपमा अघि सारेको छ । उसले तयार गरेको व्यापार घाटा न्यूनीकरण रणनीतिमा हिमाली क्षेत्रको पानीलाई निर्यात प्रवर्द्धन गर्न सकिने वस्तुको सूचीमा राखेको छ ।

हाल नेपालमा आयात भइरहेको प्रसोधित पानीलाई रोक्दै नेपालमै सोही गुणस्तरको पानी उत्पादन गर्ने लक्ष्य पनि लिइएको छ । यस्तो पानीलाई विदेशी बजारसम्म निर्यात गर्न सहुलियत र सहजीकरण गर्ने नीति बाणिज्य मन्त्रालयको छ । खानेपानी तथा सरसफाई सम्बन्धमा व्यवस्था गर्न विधेयकमा पनि पानीलाई बिजुली जस्तै निर्यात गर्न सकिने उल्लेख छ ।

नेपालको हिमाली क्षेत्रको पानी आयात गर्न खाडी देशहरुले बढी चासो देखाएका छन् । यसै विषयमा खानेपानी मन्त्री बिना मगरसँगको छलफलमा नेपालका लागि कतारी राजदूत बिन मोहम्मद अल हेलले औपचारिक छलफल नै गरेका थिए ।

नेपालका हिमनदीको पानीलाई कतार लैजाने वातावरण तयार गर्न उनले मन्त्री मगरसँग आग्रह गरेका थिए । राजदूत हेलले नेपालको खानेपानी मानव स्वास्थ्यका लागि निकै लाभदायक रहेकाले आवश्यक नीतिगत व्यवस्था र पूर्वाधार तयार गरेर निर्यातको योजना बनाउन मन्त्रालयलाई सुझाव दिएका थिए ।

यसै छलफलपछि मन्त्री मगरले दासको संयोजकत्वमा अध्ययन समिति बनाएकी थिइन् । यसैका आधारमा नेपालमा हिमनदी र प्राकृतिक मुहानहरुको अध्ययन सुरु भएको थियो । यो अध्ययनपछि यस्तो पानी उत्पादन र निर्यातको क्षमतासहित गुणस्तर र सम्भावित मूल्यको प्रराम्भिक आंकलन गर्न सकिने छ ।

योजना अनुसार काम गर्न सके हिमनदीबाट बगेर जाने पानीलाई पैसामा रुपान्तरण गर्न सकिने खानेपानी मन्त्रालयको विश्वास छ । नेपालको हिमाली र पहाडी क्षेत्रका पानीमा मानव स्वास्थ्यमा लागि आवश्यक खनिजतत्वहरु हुन्छन् । त्यसैले विदेशमा यस्तो पानीको माग उच्च रहेको वाणिज्य मन्त्रालयका अधिकारीहरु पनि बताउँछन् ।