चीनसँग भएको सम्झौता कस्तो हो, कसरी आउँछ तेल ?

काठमाडौं । बुधबार भारतसँगको ४५ वर्ष लामो तेल व्यापार सम्बन्ध तोड्दै नेपालले मित्रराष्ट्र चीनसँग तेल ल्याउने सैदान्तिक सम्झौतामा हस्ताक्षर गरेको छ ।

यो सम्झौता सैदान्तिक सम्झौता मात्रै हो । व्यवहारिक र व्यापारिक सम्झौता भने दोस्रो चरणमा हुने नेपालका अधिकारीहरुले बताएका छन् ।

सम्झौता पत्रमा नेपाल आयल निगमका प्रबन्ध निर्देशक गोपालबहादुर खड्का तथा पेट्रो चाइनाका उपाध्यक्ष झाङ टोङले हस्ताक्षर गरेका छन् । पेट्रो चाइना चाइनिज तेल कम्पनीहरूको छाता संगठन हो ।

अहिले भएको समझदारीपत्रमा तत्कालीन संकटकालमा पेट्रोलियम पदार्थ आपूर्ति गर्ने तथा दीर्घकालीन कार्ययोजना पनि अगाडि बढाउने उल्लेख छ । समझदारीपत्रमा नेपाली ट्यांकरहरूलाई चीन प्रवेश गर्न दिने र चीनका ट्यांकर नेपाल प्रवेश गर्न दिने प्रावधान छ ।

अहिले नेपाली अधिकारीहरुले नेपालमा खपत हुने तेलको एक तिहाई मात्र तेल दिन चीनसँग आग्रह गरेका छन् । यो आग्रह अनुसार कुल खपत अनुसार नेपालले ३३ प्रतिशत तेल पाउनेछ  । तर नेपालले मागेजति तेल दिन चीन सहमत छ ।

नेपालले बढी मात्रामा तेल मागेपनि पाउने व्यवस्थालाई यो ३३ प्रतिशतले कुनै रोक नलगाउने नेपाली अधिकारीहरु बताउँछन् । तर नेपालले अब उप्रान्त चीनसँग नेपालको खपत मध्यको ३३ प्रतिशत तेल ल्याउनु भने अनिवार्य हुन्छ ।

नेपाली अधिकारीहरुले चिनियाँ पक्षसँग वर्षभर तेल निर्यात गर्न भौतिक संरचना निर्माणमा सहयोगको लागी समेत आग्रह गरेका छन् । चीनले नेपालको आग्रहलाई सकारात्मक रुपमा लिएको बताइएको छ ।

बिहिबार बिहान चीनका लागी नेपाली राजदुत महेश मास्केको नेतृत्वको टोली तेल ल्याउने बाटो अवलोकनका लागी चीनको तिव्वत अर्थात ल्हासा पुग्ने छ ।

ल्हासाबाट नेपाली टोली सडकमार्ग हुँदै नेपालको केरुङ भएर नेपाल फर्किनेबारेमा छलफल भएपनि टुगिंएको भने छैन ।

नेपाली अधिकारीहरुका अनुसार चीनले यो सम्झौता दिर्घकालका लागि होस् भन्ने चाहेको छ । उसलाई आपत या अप्ठ्यारोमा मात्र चीनको सहयोग खोजेको हो कि भन्ने थोरै आंशका रहेको हुनसक्ने अधिकारीहरुले आंकलन गरेका छन् भने दिर्घकालका लागी हुने कुरामा विश्वास दिलाउन खोजिएको समेत ती अधिकारीहरुको भनाई छ ।

चिनियाँ टोली नेपाल फर्केपछि दिर्घकालिक र व्यापारिक सम्झौताको तयारी हुने छ । नेपालबाटै बाँकी तयारीहरु सम्पन्न गरेर नेपाल र चीनबिच व्यापारिक सम्झौता दोस्रोचरणमा हुनेछ ।

अनुदानको तेल अाइतबार बेलुकासम्म काठमाडौंमा

चीनले अनुदान मार्फत उपलब्ध गराउन लागेको तेल अाइतबार बेलुकासम्ममा काठमाडौं आइपुग्ने भएको छ । बुधबार चीनका राजदुतले नेपाललाई तेल लिन केरुङमा ट्यांकर पठाउन आग्रह गरेपछि नेपालले शुक्रबार ट्यांकरहरु पठाउन लागेको हो ।

चीनले दिने १ हजार म्याट्रिक टन तेल मध्य हाल १ सय म्याट्रिक टन दिनेछ भने केही दिनमै बाँकी तेल उपलब्ध गराउने चिनियाँ पक्षले नेपाललाई जानकारी गराएको छ ।

यस्ताे छ नेपाललाई तेल दिने चिनियाँ कम्पनी 

• चाइना नेसनल पेट्रोलियम कपेरेशन  ९सिएनपिसी०सँग ग्यास उत्पादन र वितरण गर्न ५० हजार आठ सय ३६ किलोमिटर लामो ग्यास पाइपलाइन छ । उसले कच्चा तेलको पाइपलाइन १८ हजार एक सय ३२ किलोमिटर बिछ्याएको छ । पेट्रोलियम पाइपलाइन १० हजार ८६ किलोमिटर छ ।
• सिएनपिसीले वार्षिक रूपमा एक सय ५० मिलियन टन कच्चा पदार्थ प्रशोधन गर्छ भने पाँच मिलियन टन इथालिन उत्पादन गर्छ । उसले पाइपलाइन र इन्धन भण्डारणगृह निर्माणमा दख्खल राख्छ ।
• चीनमा खपत हुनेमध्ये ४० प्रतिशत इन्धन सिएनपिसीले उत्पादन गर्छ । यसमा मुख्य गरी ग्यास, डिजेल, मट्टीतेल, पेट्रोल, लुब्रिकेन्टलगायत पर्छन् । सिएनपिसीसँग वार्षिक १० मिलियन टनका दरले कच्चा पदार्थ प्रशोधन गर्ने रिफाइनरी मात्रै चारवटा छन् ।
• सन् २०१४ मा सिएनपिसीले ११७।०२ मिलियन टन प्रशोधित तेल बिक्री गरेको थियो । सिएनपिसीले दैनिक २० मिलियन उपभोक्तालाई सेवा बेचिरहेको दाबी गरेको छ । सिएनपिसीले सुडान, काजकिस्तान, अल्जेरिया, बेलायत, फ्रान्सलगायत देशमा संयुक्त रिफाइनरी नै सञ्चालन गरिरहेको छ ।
• सिएनपिसीले कच्चा तेल, प्रशोधित तेल, प्राकृतिक ग्यासको बिक्रीबाट धेरै लाभ लिइरहेको छ । सिएनपिसीले पेट्रो चाइना इन्टरनेसनल कम्पनीमार्फत अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार गर्दै आएको छ । नेपालले पनि पेट्रो चाइनाबाट इन्धन ल्याउने हो । पेट्रो चाइनाले नेपालबाहेक ८० भन्दा बढी मुलुकमा एजेन्सी परिचालन गरी करिब सय प्रकारका प्रशोधित तेल र रासायनिक पदार्थको कारोबार गर्दै आएको छ ।