प्रधानमन्त्री ओलीको भारत भ्रमणबाट नेपालले के पायो, के गुमायो ?

काठमाडौं । प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली ६ दिने भ्रमणको शिलशिलामा भारतमा छन् । पछिल्लो समय भारतविरोधी भनेर चिनिएका प्रधानमन्त्री ओली एक्कासी भारत भ्रमणमा गए । भारतसँगको चिसिएको सम्बन्ध सुधार्नको लागि भन्दै भारत भ्रमणमा गएका ओलीले ६ दिने भारत भ्रमण सकेर बुधबार साँझ काठमाडौं आउँदैछन् । नयाँ संविधानप्रति असन्तुष्टी जनाउँदै पाँच महिनाभन्दा बढी नाकाबन्दी गरेको भारतले प्रधानमन्त्री मोदीलाई रातो कार्पेट बिच्छ्याएर राजकीय सम्मान दिएपछि उनी निकै हौसिएका छन् । भारतसँगसम्बन्ध अब सुधार भयो भने ओलीले दिल्लीबाट उद्घोष गरिसकेका छन् । आफूलाई दिएको सम्मानबाट नै दुई देशबीचको सम्बन्ध सुध्रिएको समेत ओलीले नयाँ दिल्लीमा आफ्नो जन्मदिन मनाउँदै गर्दा उद्घोष गरेका छन् । प्रधानमन्त्री ओली बुधबार स्वदेश फर्किएपछि त्रिभुवन विमानस्थलमै भन्नेछन्, ‘मेरो भारतभ्रमण पूर्ण रुपमा सफल भएको छ ।’ अनि फेरि भन्नेछन्, ‘भारतसँगको सम्बन्ध पनि अव सुमधुर भएको छ ।’ मतलब अब भारतले नेपाललाई सहयोग गर्दै जानेछ, मधेसका आन्दोलनहरुमा पनि अब भारतले साथ दिने छैन । न कि भारतले अब कहिल्यै नाकाबन्दी पनि गर्नेछैन । नेपाली जनताको चाहनाअनुसार संविधान जारी गर्दा विरोध गरेको भन्दै प्रधानमन्त्री ओलीले एकताका निकै भाषणबाजी गरे । भारतको विकल्प खोज्ने पनि रटान लगाए । तर न नाकाबन्दीबाट उत्पन्न संकट टार्न सके न त त्यसको कुनै विकल्प नै दिन सके । केही समय भारतविरोधी जस्तो देखिएका प्रधानमन्त्री ओलीले भारतको विकल्प सोंच्नै नसकिने निश्कर्षमा दिल्ली हानिए, सम्बन्धन सुधार्न भन्दै । नाकाबन्दी गरेर सास्ती दिएको भारतमै गएर प्रधानमन्त्री ओलीले कसरी सम्बन्ध सुधारे त ? भन्ने गम्भीर प्रश्न छ । नयाँ संविधानमा असन्तुष्टी जनाएको भारतको चाहनाअनुसार संविधान संशोधन गरिएको थियो । त्यसपछि ओली भारत गएर भारतलाई रिझाउने त्यस्तो के काम गरे ? ओलीले भारतमा गरेका काम प्रधानमन्त्री ओलीले आफ्नो भारत भ्रमणको उद्देश्य सम्बन्ध सुधारका लागि मात्रै भएकाले कुनै सम्झौता नगर्ने सत्ता साझेदार दलहरुसँग प्रतिवद्धता जनाएका थिए । सरकार सञ्चालनका लागि गठन भएको एमाओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ नेतृत्वको राजनीतिक संयन्त्रको बैठकमा पनि उनले कुनै सम्झौता नगर्ने प्रतिबद्धता जनाए । तर ओली भारत भ्रमणमा गएको दोस्रो दिन नै उनले विभिन्न नौ वटा लिखित सम्झौताहरु गरेका छन् । प्रधानमन्त्री ओलीसँग नौ सम्झौता भएको भारतीय विदेश मन्त्रालयले नै जनाएको छ । नौ सम्झौता गरेको भनिए पनि सात सम्झौता सार्वजनिक भए । प्रधानमन्त्री ओलीको भारत भ्रमणको बेला भएको महत्वपूर्ण सम्झौता भनेको ढल्केबर–मुजप्फरपुर प्रशारण केन्द्रबाट ८० मेगावात विजुली आयात गर्ने हो । जुन यसअघि नै सहमति भइसकेको थियो । त्यसपछि दुई मुलुकबीचको सीमा समस्या समाधान तथा अध्ययनका लागि प्रवुद्ध समूह गठन, एमओयू, नेपाल र बंगलादेशबीच काकडभिट्टा–बंगलाबन्ध कोरिडर प्रयोग लगायतका सहमतिहरु नेपाल र भारतबीच भएका छन् । नेपाल र बंगलादेशबीच काकडभिट्टा–बंगलाबन्ध कोरिडर प्रयोग गर्ने सहमति अर्थपूर्ण भए पनि कार्यान्वयनमा उत्तिकै चुनौति छ । अरु सबै तपशिलका विषयहरु हुन् । यस्ता छन् सम्झौताहरु १) भूकम्पपछिको पुनर्निर्माणका लागि २५० मिलियन अमेरिकी डलर बराबरको अनुदान २) तराईमा सडक पूर्वाधार सुद्धृढिकरण ३) नेपाल संगीत र नाट्य प्रतिष्ठान र संगीत नाटक एकाडेमीबीच सम्झौता ४) यातायात सञ्चालन ः नेपाल र बंगलादेशबीच काकडभिट्टा–बंगलाबन्ध कोरिडर प्रयोग विकासापटनम बन्दरगाह सञ्चालन ५) ट्रान्जिटबारे ः  विकासापटनमसम्म रेल यातायात बंगलादेशसँग व्यापारका लागि सिंहवाद रेल ट्रान्जिटको सुविधा ६) मुजफ्फरपुर–ढल्केबर ट्रान्समिसन लाइनको उदघाटन (शुरुमा ८० मेगावाट, सन् २०१६ को अक्टुबर सम्म २०० मेगावाट र सन् २०१७ को डिसेम्बरसम्म ६०० मेगावाट) ७) प्रबुद्ध व्यक्तिहरुको समूह निर्माण कसरी खुशी भयो भारत ? प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले भारत भ्रमण गरेपछि कसरी खुशी भयो भारत भन्ने सवाल महत्वपूर्ण छ । यसअघि भारतलाई खुशी पार्न सबैजसो प्रधानमन्त्रीहरुले भारत भ्रमण गरेकै थिए । कसैले महाकाली सम्झौता गरेर भारतलाई खुशी पारे भने कसैले कर्णाली, कसैले गण्डक । भारतलाई खुशी पार्नकै लागि पूर्व प्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टाराईले द्विपक्षीय ब्यापार प्रवद्र्धन संरक्षण ‘बिप्पा’ सम्झौता गरेका थिए । बिप्पा सम्झौताकै कारण पार्टी भित्रै विवाद भएर माओवादी विभाजनकै अवस्थामा पुगेको थियो । भारतले दिएको दुःखपछि भारत भ्रमणमा गएर प्रधानमन्त्री ओलीले भारतलाई सबक सिकाए कि भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीदेखि राष्ट्रपति प्रणव मुखर्जीको ढाप पाए भन्ने कुरा केही समयमा थाहा हुनेछ । होइन, भने यो भ्रमण र राजकीय सम्मान पनि केवल ओलीको आत्मरति मात्रै हुनेछ ।