भेटियो पृथ्वीकै सबैभन्दा अग्लो चुचुरो : सगरमाथाको सान खतरामा

काठमाडौं । विश्वको सर्वोच्च शिखर सगरमाथा हो भन्ने कुरामा विवाद छैन । समुद्री सतहबाट ८ हजार ८४८ मिटर अग्लो सगरमाथा मात्र होइन विश्वका ८ हजार मिटर अग्ला १४ मध्ये ८ वटा चुचुरा हाम्रै देश नेपालमा पर्दछन् । अंगे्रजी पत्रिका डेलीमेलले खबर लेखेको छ– तर विश्वको सबैभन्दा अग्लो शिखरको रुपमा सगरमाथाले पहिरिँदै आएको ताज भने खोसिने जोखिम बढेको छ । वैज्ञानिकहरुले विश्वको सर्वोच्च शिखरको ताज सगरमाथाबाट खोसेर मध्य अमेरिकी इक्वेडरको चिम्बोराजो पर्वतलाई दिइनुपर्ने बताएका छन् । चिम्बोराजो पृथ्वीको केन्द्रबाट मापन गर्न चिम्बोराजोको उचाइ सगरमाथाको उचाइ भन्दा २ माइल बढि पाइएको छ । पृथ्वीको केन्द्रबाट चिम्बोराजोको उचाइ ३ हजार ९६७ माइल रहेको छ भने सगरमाथाको उचाई ३ हजार ९६५ माइल रहेको छ । पृथ्वी पूर्ण गोलाकार नभएको र भूमध्यरेखिय क्षेत्रमा बढि फुकेको भएको कारणले गर्दा भूमध्य रेखिय क्षेत्रको नजिक पर्ने चिम्बोराजोको उचाई पृथ्वीको केन्द्रबाट निकै बढ्न पुगेको हो । पृथ्वीको भुमध्यरेखिय क्षेत्रको अर्धव्यास ध्रुविय क्षेत्रको भन्दा १३ माइल बढि छ । सगरमाथा पृथ्वीको उत्तरी गोलार्धमा पर्दछ । जबकी समुद्री सतहबाट भने सगरमाथाको उचाई २९ हजार २८ फिट छ । सगरमाथा भन्दा ८ हजार ५२९ फिट होँचो चिम्बोराजोको उचाइँ भने जम्मा २० हजार ५ सय फिट रहेको छ । फ्रान्सको इन्स्टिच्युट डी रिचर्से पोर ले डेभलपमेन्ट नामक संस्थाले गरेको पछिल्लो मापन अनुसार चिम्बोराजोको चुचुरो पृथ्वीको केन्द्रभन्दा ३ हजार ९६७ माइल अग्लो रहेको छ । यदि पृथ्वीको केन्द्रबाट मापन गर्ने हो भने ३ हजार ९६५ माइल अग्लो सगरमाथा त विश्वका अग्ला २० शिखरहरु भित्र पनि पर्दैन । चिम्बोराजो हिमाल आरोहण सुरु भएको २८० औँ वर्षगाँठका अवसरमा यो तथ्यांक सार्वजनिक गरिएको छ । चिम्बोराजोको आरोहण सन् १७३६ मै सुरु भएको थियो । गत फेब्रुअरीमा फ्रान्सको उक्त संस्थाको अगुवाइमा शोधकर्ताहरुको एक टोलीले चिम्बोराजो हिमालको सफल आरोहण गरेको थिया । शोधकर्ताहरुको चिम्बोराजोको चुचुरोमा २ घण्टा बिताएर स्याटेलाइट डाटाहरु संकलन गरेका थिए । आरोहण सकेर हिमालको फेँदीमा आइसकेपछि शोधकर्ताहरुले चिम्बोराजो हिमाल पृथ्वीको केन्द्रबाट झण्डै ६३ लाख ८४ हजार ४ सय १५ अग्लो रहेको पत्ता लगाउन सफल भए । यो सँगै उनीहरुले चिम्बोराजो सगरमाथा भन्दा अग्लो रहेको निष्कर्ष निकालेका छन् । स्मरण रहोस् सगरमाथाको ताज खोस्ने प्रयत्नहरु यसअघि पनि नभएका होइनन् । कतिपयले पृथ्वीको सबैभन्दा अग्लो चुचुरोको रुपमा अमेरिकाको मौनाकीलाई लिने गर्दछन् । मौनाकी वास्तवमा समुद्रको पिँधबाटै मापन गर्नेहो भने मौनाकी सगरमाथा भन्दा निकै अग्लो छ । तर समुद्रको सतहभन्दा माथि उठेको भाग भने सगरमाथा भन्दा निकै होँचो छ । अर्को रोचक कुरा, यदि तपाइँले विश्वको भूगोल तथा इतिहासका बारेमा पढ्नुभएको छ भने थाहा पाउनुभएकै होला एउटा कुरा । सगरमाथाको उचाइ पत्ता लाग्नुअघि विश्वको सबैभन्दा अग्लो शिखरको रुपमा उहीँ चिम्बोराजो हिमालकै नाम थियो । सगरमाथा पत्ता लागेपछि चिम्बोराजो निकै होँचो ठहरियो । अहिले फेरि पृथ्वीको केन्द्रबाट नापेरै भएपनि यसले आफ्नो ताज फिर्ता लिने कोसिस गर्दैछ । चिम्बोराजो र सगरमाथाबीच यसरी तुलना गरौँ सगरमाथा चिम्बोराजो स्थानः हिमालय, नेपाल कर्डिलेरा अक्सिडेन्टल, इक्वेडर समुद्री सतहबाट उचाइः २९ हजार २८ फिट २० हजार ५ सय फिट पृथ्वीको केन्द्रबाट उचाइः ३,९६५ माइल ३,९६७ माइल आरोहण गर्न लाग्ने तयारीः ४० दिन १४ दिन पहिलो आरोहणः सन् १९५३ सन् १८०२