अमेरिकाले ६३४ पटक मार्न खोजेका फिडेल क्यास्ट्रो बारे १० तथ्य

क्युबाली नेता फिडेल क्यास्ट्रोको ९० वर्षको उमेरमा शनिबार निधन भयो । अमेरिकाका ११ राष्ट्रपतिसँग सम्झौता नगरी क्युबालाई सबैभन्दा लामो समय नेतृत्व गरेका क्यास्ट्रो वामपन्थी आन्दोलनका लागि उत्प्रेरणा हुन् । यीनै क्यास्ट्रोबारे १० तथ्य १. ६ घन्टाको भाषण फिडेल क्यास्ट्रोबारे सबैभन्दा रुचाइएको तथ्य उनको भाषणकलाको हो । उनी भाषणमा अत्यन्त गज्जब थिए । समयसमयमा भनिन्छ, उनी भाषणमा राम्रो हुँदैनथे भने ८२ जना लिएर सुरु गरेको त्यो आन्दोलन सफल हुने थिएन । हो, उनले क्युबा क्रान्तिको सुरुवात जम्मा ८२ जना लिएर गरेका थिए । फिडेल क्यास्ट्रो वाककलामा निपूर्ण थिए । क्युबाका मानिस उनको भाषणको बारम्बार प्रशंसा गर्थे । उनले पनि ६ घन्टाभन्दा बढी लामो भाषण दिएका छन् । लामो भाषणकै कारण उनको नाम गिनिज बुक अफ वल्र्ड रेकड्र्समा पनि राखिएको छ । २९ सेप्टेम्बर १९६० मा उनले संयुक्त राष्ट्रसंघमा ४ घन्टा २९ मिनेट लामो भाषण दिएका थिए । विश्वका नेता कसैले पनि यति लामो भाषण अहिलेसम्म दिएका थिएनन् । योबाहेक उनको ७ घन्टा १० मिनेटको सबैभन्दा लामो भाषण क्युबामा रेकर्ड भएको थियो । यो सन् १९८६ को कुरा हो । उनले यो भाषण हवानाको कम्युनिस्ट पार्टीको अधिवेशनमा दिएका थिए । यी भाषणहरूकै कारण हुनुपर्छ, उनलाई टाइम म्यागजिनले विश्वका सय प्रभावशाली नेताको सूचीमा राखेको थियो । २. सबैभन्दा बढी शासन गरेका नेता फिडेललाई कम्युनिस्ट आन्दोलनका महान् नेताका रूपमा पनि लिइन्छ । तर, योसँगै यही विषयमा उनको आलोचना पनि हुन्छ । त्यो आलोचनाको कारण हो– उनले क्युबामा धेरै लामो समय शासन गरे । यति मात्र होइन, फिडेल क्यास्ट्रो विश्वमै एउटा देशलाई सबैभन्दा बढी शासन गर्ने नेतामा पर्छन् । उनले सन् २००६ को जुलाईसम्ममा क्युबाको नेतृत्व गरेका थिए । सन् १९५९ देखि क्युबाको शासन आफ्नो हातमा लिएका उनले सन् २००८ मा बिरामी भएपछि शासन आफ्ना भाइ राउल क्यास्ट्रोलाई हस्तान्तरण गरेका थिए । ३. सबैभन्दा बढी हत्याको योजना फिडेल क्यास्ट्रोेले आफैँँ दाबी गरेका छन्, उनलाई एक÷दुईपटक होइन, सयौँ पटक हत्या प्रयास गरिएको थियो । उनको दाबीअनुसार ६ सय ३४ पटक उनको हत्या प्रयास भएको थियो । यो अधिकांश अमेरिकी जासुसी संस्था सिआइएले गरेको थियो । यसमा उनले विभिन्न कारण पनि दिएका छन् । उनका अनुसार उनलाई जेलमा विषालु पिल्स दिनेदेखि लिएर उनले पाउरोटीमा पनि विष मिलाइएको थियो । ४. जसले ९ अमेरिकी राष्ट्रपतिसँग सहकार्य गरेनन् अमेरिका र क्युबाको सम्बन्ध फिडेलको शासनका कारण बिग्रिएको हो भन्नेहरू धेरै छन् । क्यास्ट्रो सत्तामा आएपछि अमेरिकाले चार दशकभन्दा बढी क्युबासँग आर्थिक नाकाबन्दी लगायो । अहिले पनि यी दुई देशबीच त्यति राम्रो सम्बन्ध छैन । तर, गत वर्षमात्र यी दुई देशले एकअर्को देशमा राजदूतावास खोलेका छन् । धेरै समयअघि क्युबाविरुद्ध अमेरिकाले लगाएको आर्थिक नाकाबन्दी अमेरिकी राष्ट्रपति जर्ज डब्लू बुसको समयमा झन् चर्को भएको थियो । ५. जुन दिन क्यास्ट्रोले अन्तिम सिगार खाए भनिन्छ, फिडेल क्यास्ट्रो कुनै समय सिगारका ठूला फ्यान थिए । उनकै कारण क्युबामा सिगारका प्रयोगकर्ता बढेको पनि बारम्बार बाहिर आइरहेको हुन्छ । तर, कुनै समय एकपछि अर्को सिगार सल्काउने फिडेलले सन् १९८५ बाट सिगार खान छाडेका थिए । त्यो पनि एउटै निर्णयका कारण । सबैभन्दा महत्वपूर्ण कुरा के हो भने उनले यो छोड्दा शत्रुहरूका लागि मात्र यो सिगार उपयुक्त भएको बताएका थिए । उनले सिगार छाड्दा भनेको वाक्यलाई बारम्बार उद्धृत गरिन्छ, ‘यो सिगारबारे सबैभन्दा राम्रो कुरा यसलाई शत्रुहरूलाई दिनु हो ।’ ६. परिवार क्यास्ट्रोका कम्तीमा पनि आठ सन्तान छन् । उनका जेठा छोरा फिडेल क्यास्ट्रो डिआज बालार्ट हुन् । उनलाई फिडेलिटो भनेर पनि चिनिन्छ । उनी एक वैज्ञानिक हुन् । उनकी छोरी एलिना फर्नान्डिज सन् १९९३ मा क्युबाबाट बाहिर भागेकी थिइन् । अहिले उनी क्यास्ट्रोबारे विभिन्न समारोहमा भाषण दिन्छिन् । दोस्री श्रीमती डालिआ सोटोसँग क्यास्ट्रोका पाँच छोरा भए । ती सबैको नाम ‘ए’बाट सुरु हुन्छ । तीमध्ये सबैभन्दा कान्छो एन्टोनिओ अहिले पनि क्युबाका बेसबल टिमका चिकित्सक हुन् । ७. क्यास्ट्रोको गाई क्यास्ट्रोले जीवनभर कृषिलाई प्राथमिकता दिइरहे । उनले गाईपालन पनि गरेका थिए । उनको एउटा गाई उब्रे ब्लान्काबारे त विश्वमै एउटा कुरा चर्चित छ । त्यो हो– उनको गाईले अत्यधिक धेरै दूध दिन्थ्यो । गिनिज बुक अफ वल्र्ड रेकड्र्समा समावेश भएअनुसार यो गाईले एक दिनमा १ सय १० लिटर दूध दिन्थ्यो । ८. जसले अमेरिकी होटेलमा कोठा पाएनन् यो १९६० को कुरा हो । संयुक्त राष्ट्र संघको १५औँ साधारणसभाको कुरा हो । विश्वभरका नेताहरू अमेरिकी सहर न्युयोर्कमा जम्मा भएका थिए । जब फिडेल क्यास्ट्रो न्युयोर्क पुगे, तब उनलाई कुनै पनि होटेलले आफ्नो कोठा दिन चाहेनन् । एकदिन त उनी क्युबाको दूतावासमै रहे । तर, यसबारे उनले संयुक्त राष्ट्रसंघका महासचिव ड्याग हेमरसोल्डलाई पनि गुनासो गरेका थिए । त्यसपछि मात्र उनले न्युयोर्कको होटेल टेरेसामा कोठा पाए । त्यो होटेलमा सबैभन्दा पहिले क्यास्ट्रो भारतका प्रथम प्रधानमन्त्री जवाहरलाल नेहरू भेट्न पुगेका थिए । त्यतिवेला क्यास्ट्रो ३४ वर्षका मात्र थिए । उनले एक अन्तर्वार्तामा नेहरूले आफ्नो आत्मविश्वास बढाएको बताएका छन् । ‘म कहिल्यै पनि बिर्सिन सक्दिनँ,’ उनले भनेका छन्, ‘म उनको यो कुरा कहिल्यै पनि बिर्सिन सक्दिनँ ।’ ९. अर्नेस्ट हेमिङ्ग्वे मन पथ्र्यो क्यास्ट्रोलाई क्यास्ट्रो अत्यधिक धेरै पनि पढ्थे । उनी आफ्नो अध्ययन कुनै पनि हालतमा रोकिनुहुँदैन भन्नेमा थिए । उनले जीवनभर सयौँ पुस्तक पढेको बारम्बार बताएका छन् । उनलाई सबैभन्दा मन पर्ने लेखकचाहिँ अर्नेस्ट हेमिङ्ग्वे थिए । उनले सन् २०१० को एउटा अन्तर्वार्तामा आफूले हेमिङ्ग्वेका सबै रचना पढेको बताएका थिए । अध्ययनमा मात्र होइन, क्यास्ट्रोलाई खेलकुदमा पनि अत्यधिक रुचि थियो । उनले हेमिङग्वेको पुस्तक ‘द ओल्ड म्यान एन्ड द सी’ बारम्बार पढेको पनि बताएका छन् । १०. बारम्बार मृत्युका हल्ला अन्तर्राष्ट्रिय समाचार माध्यममा क्युबाबारे त्यति समाचार आएनन् । आऊन् पनि कसरी ? क्यास्ट्रो मात्र होइन, सकेसम्म आफ्ना समाचार बाहिर नआओस् भन्ने क्युबाको सरकार चाहन्थ्यो । यही कारणले पनि हुनुपर्छ, क्यास्ट्रो बारम्बार विभिन्न अफवाहको सिकार भए । उनको मृत्युको समाचार सन् १९९१ को दशकबाट नै सुरु भयो । यो सन् २०१० को दशकको सुरुवातबाट झन्झन् चर्को भयो । पछिल्ला १० वर्षमा उनका मृत्युका खबर कतिसम्म बढे भने उनले प्रत्येक वर्ष आफ्नो जन्मदिनमा फोटो सार्वजनिक गर्न थालेका थिए । उनी ८० वर्ष नपुग्दै पनि मृत्युको खबर फैलिएको थियो । यही कारणले उनले ८०औँ जन्मदिनको उपलक्ष्यमा आफ्नो तस्बिर सार्वजनिक गरेर आफ्नो मृत्यु भएको हल्लालाई निराधार सावित गरेका थिए । नयाँ पत्रिकाबाट