छोइनसक्नु तरकारीको मूल्य, व्यवसायीको सिन्डिकेटले उपभोक्ता मारमा

काठमाडौं । तिहारलगत्तै हरियो तरकारीको मूल्य अस्वाभाविक रूपमा अकासिएको छ । कालिमाटी फलफूल तथा तरकारी बजार विकास समितिको तथ्यांकअनुसार एक साता अवधिमा हरियो तरकारीको भाउ थोक मूल्यमै १ सय ९० रुपैयाँसम्म बढेको छ । आजको कान्तिपूर दैनिकमा खबर छ– थोक मूल्यमै अस्वाभाविकले भाउ बढ्दा खुद्रा मूल्य झन् छोइनसक्नु भएको छ । ‘तिहारलगत्तै भाउ हवातै बढेको देखिन्छ । काउली किलोमै दुई सय रुपैयाँ पर्ने देखिन्छ,’ समितिका उपसचिव एवं सूचना अधिकृत विनय श्रेष्ठले भने, ‘दुई/तीन दिनमा मूल्य घट्ने अनुमान गरेका छौं ।’ उनका अनुसार मूल्य बढ्नुको मुख्य कारण मागअनुसार आपूर्ति नहुनु नै हो । यसअघि तरकारी बजारमा दैनिक ७ सय टन तरकारी भित्रिन्थ्यो । तर, हाल ४ सय टनको हाराहारीमा मात्रै भित्रिएको उनको दाबी छ । ‘सिमी, बोडी, करेलालगायत केही तरकारीको सिजन सकिएको छ । काउलीको उत्पादनमा पनि कम भएको छ,’ उनले भने, ‘तर, काउली र गोलभेडाको माग अत्यधिक बढेको छ । जसले गर्दा भाउ बढेको देखिन्छ ।’ उपत्यकामा मुख्यतस् धादिङ, नुवाकोट, काभ्रे, चितवन, मकवानपुरलगायत तराईका जिल्लाबाट पनि तरकारी भित्रिन्छ । हाल स्थानीय उत्पादनले मात्रै बजारको माग धानिरहेको छ । भारतबाट फलफूल र प्याज मात्रै आयात भएको श्रेष्ठको दाबी छ । तिहारका लागि केही व्यवसायीहरू घर गएकाले पनि भाउ बढेको समितिको अनुमान छ । ‘व्यवसायीहरू पुनस् काममा फर्किने क्रममा छन्,’ उनले भने, ‘दुईरतीन दिनमा मूल्य घट्ने आशा गरौं ।’ समितिका अनुसार कालिमाटी तरकारी बजारले उपत्यकाको ७० प्रतिशत माग धान्छ । सामान्य अवस्थामा कालिमाटी तरकारी बजारमा दैनिक ७ सय टन तरकारी भित्रिन्छ । व्यवसायीले कालिमाटी बजारबाट खरिद गरेपछि पसलपिच्छे फरक मूल्यमा बिक्री गरेका छन् । बजारमा हरियो तरकारीको मूल्य अस्वाभाविक रूपमा महँगिए पनि बजार अनुगमन र हस्तक्षेप गर्न जिम्मा पाएका निकायहरू मौन बसेका छन् । बजार अनुगमन, नियमन र हस्तक्षेप गर्ने अधिकार आपूर्ति व्यवस्थापन तथा उपभोक्ता हित संरक्षण विभागको हो । महँगीको हकमा जिल्ला प्रशासन कार्यालयले पनि बजार अनुगमन गरी दोषीलाई कारबाहीको दायरामा ल्याउन सक्छ । यस्तै समितिले आफ्नो क्षेत्राधिकारभित्र पर्ने व्यवसायीलाई अनुगमन गरी मूल्य नियन्त्रण गर्न सक्छ । तर, व्यवसायीको दासका रूपमा बसेको उपभोक्ताकर्मीको आरोप छ । सर्वसाधारणहरू महँगीको मारमा परे पनि यी तिनै निकायहरू मौन बसेका छन् । सम्बन्धित क्षेत्रमा अनुगमन गर्न सकेका छैनन् । हाल बजार भाउ बढ्नुमा यी तिनै निकाय जिम्मेवार भएको उपभोक्ता अधिकारकर्मीहरू बताउँछन् । ‘तरकारीको सिजन सकिएकै छैन । काउली, बन्दा, सागको सिजन नै हो,’ राष्ट्रिय उपभोक्ता मञ्चका अध्यक्ष प्रेमलाल महर्जनले भने, ‘मूल्य बढ्नुपर्ने कुनै कारण पनि छैन । तर, ढुवानी व्यवसायी र तरकारी व्यवसायीको मिलेमतोमा ठगी भएको छ ।’ यसमा समितिका अधिकारीहरूको पनि साथ रहेको उनको आरोप छ । व्यवसायीहरूले तरकारी संकलन केन्द्रबाटै सिन्डिकेट गरी कृषक र उपभोक्तालाई लुटेको उनले दाबी गरे । ‘व्यवसायीले किसानबाट सस्तो मूल्यमा खरिद गरी ढुवानीको नाममा उपभोक्तासँग चर्को मूल्य असुल्दै आएका छन्,’ अध्यक्ष महर्जनले भने, ‘ती व्यवसायीलाई कारबाही गरी नियन्त्रणमा ल्याउन सकिन्छ । तर, कर्मचारीहरूमा इच्छाशक्ति नै छैन ।’ समितिको तथ्यांकअनुसार लसुन, परवल, आलु, मटरकोसा, लौका, घिरौंला, भिन्डी, मूला, फर्सी, काउली, बोडी, सिमी,च्याउलगायत सबै तरकारीको मूल्य अकासिएको छ । तिहारअघि किलोको १ सय २५ रुपैयाँ ९थोक मूल्य० पर्ने हरियो धनिया हाल १ सय ५२ प्रतिशतले बढेर ३ सय १५ रुपैयाँ पुगेको छ । प्रतिकिलो १ सय ४५ रुपैयाँ पर्ने लसुन हाल १ सय ४४ प्रतिशतले बढेर ३ सय ५५ रुपैयाँ पुगेको छ । किलोको ५२ रुपैयाँ पर्ने परवलको मूल्य वृद्धि भई ९८ रुपैयाँ पुगेको समितिको तथ्यांकमा छ । किलोको ३१ रुपैयाँँ पर्ने आलुको मूल्य बढेर ४९ रुपैयाँ पुगेको छ । किलोको १ सय २५ रुपैयाँ पर्ने मटरकोसा १ सय ९५ रुपैयाँ, ३८ रुपैयाँ पर्ने लौकाको मूल्य ५८ रुपैयाँ पुगेको जनाएको छ । सूचना अधिकृत श्रेष्ठले भने किसानबाटै महँगोमा खरिद भएकाले उपभोक्तालाई मार परेको दाबी गरे । ‘मूल्य वृद्धिको सन्दर्भमा व्यवसायीसँग छलफल गर्दा किसानबाटै बढेको बताउँछन्,’ उनले भने । समितिका अनुसार ३८ रुपैयाँ पर्ने घिरौंलाको मूल्य बढेर ५८ रुपैयाँ, किलोको ७८ रुपैयाँ पर्ने भिन्डी १ सय १५ रुपैयाँ, ३३ रुपैयाँ पर्ने मूलाको मूल्य ४८ रुपैयाँ पुगेको छ । यस्तै ३८ रुपैयाँ पर्ने हरियो फर्सीको मूल्य ५५ रुपैयाँ, ७८ रुपैयाँ पर्ने काउली १ सय ५, ९८ रुपैयाँ पर्ने बोडी १ सय २५, ७८ रुपैयाँ पर्ने घिउसिमी ९८ रुपैयाँ पुगेको समितिको तथ्यांकमा छ ।