Ntc summer Offer
Khabar Dabali ९ माघ २०८१ बुधबार | 22nd January, 2025 Wed
Investment bank

तिज र महिला

'केही वर्षदेखी खर्चिलाे र भड्कीलाे बन्दै तिज'

कमल भट्टराई लिखु-५, ओखलढुंगा
कमल भट्टराई लिखु-५, ओखलढुंगा

हरितालिका तीज हिन्दू नारीहरूले मनाउने एउटा महत्त्वपूर्ण चाड हो । यो चाड भाद्र शुक्ल द्धितिया देखि पञ्चमी सम्म ४ दिन मनाइन्छ । यसलाई छोटकरीमा तिज मात्रै पनि भनिन्छ ।

तीजमा भगवान शिवको आराधना गरिनुका साथसाथै नाचगान मनोरञ्जन समेत गर्ने गरिन्छ । तिज पर्व नेपालि महिलाहरुको पारम्परिक पर्व हो, जसमा  तिहार, छठ, दसैँ आदि पर्वहरू जस्तै धूमधाम सँग मनाउने चलन छ । यस पर्वको महत्त्व नेपालको संस्कृति र पर्व पर्वको विशेष रूपमा हुन्छ। विशेषतः यो पर्व महिलाहरुको पर्वको रूपमा मनाइन्छ ।

भगवान शिवकी अर्धाङ्गिनी हिमालय पुत्री पार्वतीले भगवान शिवको स्वास्थ्य तथा शरीरमा कुनै वाधा उत्पन्न नहोस् भनेर पहिलो व्रत राखेकी थिइन् त्यो दिन यही हरितालिका तिजको दिन थियो त्यसै दिन आजसम्म हिन्दु नारीहरूले यो पर्व मनाउँदै आएका छन् भन्ने  किंवदन्ती छ । शिव मन्दिर तथा देवालयहरूमा मेला लाग्छ नाचगान गरिन्छ। यो चाडमा माइतीले  छोरी/चेली लाई घरमा बोलाएर मीठा-मीठा परिकार ख्वाउने तथा मनका भावना एवं सुखदुख साटासाट गरी एउटै ठाउँमा खाने-बस्ने चलन छ त्यसैले यो चाडलाई चेली र माइतीको चाड पनि भनिन्छ । नेपाली महिलाहरू तिज पर्वको अवसरमा परिवारको लागि समृद्धि, सुख,र साझा खुसीको कामना गर्दछन् । विवाहित महिलाहरूले आफ्ना श्रीमानको दीर्घायु सुस्वास्थ्यको कामना गर्दै निराहार व्रत बस्दछन् ।

यस प्रकार,तिज पर्वले नेपाली महिलाहरूलाई परिवार र सङ्गठनका रूपमा र उनीहरूको संस्कृति,पर्व,र परिवारका बिच  सम्बन्ध जोड्नमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्दछ  । यो पर्व नेपालमा महिलाहरूको लागि महत्त्वपूर्ण एक पर्व हो जसमा महिलाहरू आफ्नो जीवन साथीको दीर्घायु र सुख स्वास्थ्य र समृद्ध जीवनको लागि महादेवको पूजा गर्दछन्।उपवास गर्दछन्, व्रत राख्दछन्,यस पर्वमा महिलाहरू पतिका लागि दृढ आशीर्वाद प्राप्त गर्दछन् र परिवारको मन सम्मान इज्जत अझै बढाउने आशा गर्दछन्।आफ्नो विशेष आभूषण प्रयोग गर्दछन्,भोजन पार्टी गर्दछन् ।

तिज पर्व नेपालको समृद्धि, परिवारको एकता, र समाजमा महिलाहरूको महत्त्वपूर्ण भूमिका प्रतिष्ठापित गरेको छ। यस पर्वले महिलाहरूको धैर्य, प्रेम, र परिवारको महत्त्वलाई पुनर्मुल्याङ्कन गर्दछ र उनीहरूलाई समाजमा महत्त्वपूर्ण स्थान प्रदान गरेको छ । तिज पर्वले नेपाली महिलाहरूलाई उनीहरूको साहस, समर्पण, र परिवारमा समृद्धि गर्ने प्राथमिकतामा प्रेरित गर्दछ। यसले पर्वका माध्यमबाट नेपाली महिलाहरूको सांस्कृतिक औपचारिकता र परिवारका बिचको सम्बन्धलाई प्रकट गर्दछ ।

तिजमा, महिलाहरूले तिजको रोजा तिजको चुरा, पोते, सारी,गरगहना फूल, र अरू आकर्षक सजावट गर्दछन्। तिजमा सुगन्धित पुष्पहरूको वृद्धि भएकोले महिलाहरूले नेपालको प्राकृतिक सौन्दर्यलाई पनि अधिक महत्त्व दिन्छन् । यस प्रकार, तिज पर्व नेपाली महिलाहरूको साहस, समर्पण, र परिवारमा सुख-शान्ति रूपमा चित्रण गरिएको छ ।
सामाजिक सशक्तिकरण: हरितालिका तिजले महिलाहरूलाई सामाजिक रूपमा पनि सशक्त बनाउँदै छ, उनीहरूको जीवनमा आफ्नो अधिकार र दर्जा बढाउँदै छ ।

परिवारको बनावट: यस पर्वमा महिलाहरू परिवारको लागि प्राथमिकतामा आउँछन्, उनीहरूले आफ्नो जीवन साथीको लागि दीर्घायु चाहन्छन् र परिवारको अझै सुखी बनाउँछन्।

सौन्दर्य र दिनचर्या: महिलाहरूले हरितालिका तिजको अवसरमा सौन्दर्य र दिनचर्यामा ध्यान दिन्छन्, उनीहरूले आफ्नो आभूषण लत्ताकपडा र सौर्न्दर्यमा विशेष ख्याल गर्ने गर्दछन्।

महिला सङ्गठनमा जडान: हरितालिका तिज नेपालको महिला सङ्गठनमा महिलाहरूको साझा धारणा एकता र महिला अधिकार र सशक्तीकरणका लागि एक राम्रो अवसर पनि प्रदान गर्दछ।

यस रूपमा, हरितालिका तिज महिलाहरूको लागि सामाजिक, सांस्कृतिक, र पारिवारिक रूपमा महत्त्वपूर्ण अवसर हो, जसले महिलाको सामाजिक सशक्तीकरण र समृद्धि को पक्षमा काम गरेको छ। खर्चिलो र भड्किलो तिज"  "खर्चिलो तिज" बुझिँदा, पर्वको अवसरमा पैसामा मनाउने गरेको छ, "भड्किलो तिज" प्रकृति र विशालतामा मनाइने गरेको छ। पर्वको मुख्य उद्देश्य पुरुष-स्त्री सम्बन्धको महत्त्वलाई प्राथमिकतामा राख्दछ र सामाजिक बदलावको अवसर पनि प्रदान गर्दछ । "खर्चिलो " र "भड्किलो तिज" बिचको चयन व्यक्तिगत परिप्रेक्ष्यमा छ र तपाईँको परिवारको सांस्कृतिक, आर्थिक, र सामाजिक सिद्धान्तले यसलाई निर्धारण गर्दछ ।

खर्चिलो तिज: खर्चिलो तिजले पर्वको पारम्परिक प्राथमिकतामा केही परिवर्तन गरेको छ र यसले महिलाहरूको आवश्यकताका बारेमा अधिक जागरूक बनाएको छ। पर्वका दिनहरूमा महिलाहरू ठुलठुला पार्टीमा जान्छन्, जसमा विशेष भोजन, सङ्गीत, र नृत्यको आयोजना गर्दछन्।लाखौँ रकम बिना कारण पर्व मनाउने रमाउने अरूलाई देखाउने नाममा खर्च भइरहेको छ । यसको कारण पारिवारिक तनाव आर्थिक व्यवस्थापन र मनमुटाब कलह कुटपिट र ज्यान लिने दिने सम्म भएका घट्नाहरु देख्न सुन्न सकिन्छ ।

भड्किलो तिज: भड्किलो तिज पर्वमा पारिवारिक र समाजमा पारिवारिक प्राथमिकतामा गरिएका परिवर्तनहरू देखिएको छ। पुराना मौलिक लोक संस्कारहरू हराउँदै गएका छन् नेपाली पन मा भन्दा पनि विदेशी नक्कल तडक भड्क नाचगानमा रमाउने चलन बढेको छ यसबाट हाम्रो मौलिक परम्परा संस्कृत लोप हुने अवस्थामा पुगेको छ पैसाको रवाफ देखासिखिले तिजको विशेष महत्त्वलाई कमजोर बनाउँदै लगेको छ  । १० वर्ष अगाडिको तिज र आजभोलिको तिजमा रौनकता हार्दिकता र उमंगता हराउँदो छ ।

खर्चिलो तिज र भड्किलो तिजले तिज पर्वको पारम्परिक प्रथा र दर्शनीयतालाई अद्यतितीकरणका साथै महिलाहरूको समाजमा सामाजिक सांस्कृतिक र धार्मिक समानताको प्रतीक लाई कमजोर बनाएको छ । तिज पर्वको नकारात्मक पक्षले सामाजिक सुधारका लागि सवाल गरेको छ,। यसले महिलाहरूको समाजमा सशक्तीकरण र समाजमा उनको महत्त्वको सावधानी साथै बौद्धिक अग्रसर हुन आवश्यकता पनि देखाएको छ । यस पर्वको मुख्य उद्देश्य पतिको सुरक्षा, खुसी, र प्रसन्नतामा महिलाको शक्तिपूर्ण भूमिका प्रकट गर्दछ । तर आजभोलिको तिजले  सामाजिक परिप्रेक्ष्यमा पर्वको नियम र परम्परामा समाजले प्रदान गरेको महिलाहरूको आवश्यकताको नजरअन्दाज गरेको छ। तिज पर्वको नकारात्मक पक्षले यस पर्वको प्राथमिकतामा यसको पारम्परिक मूल्य र प्रथा को खिसी गरेको छ तिज पर्वको पक्षले महिलाहरूको पतिहरूको दीर्घायु र सुखको लागि गरेको पूजा र प्राथमिकतामा परिवर्तन गरेको छ । तिज पर्व नेपालको महिलाहरूको सामाजिक स्थान र मान्यताको प्रतीक हो, तर तिजको नकारात्मक पक्षमा केही सार्वजनिक चुनौतीहरू र नकारात्मक पहिचानहरू पनि छन् ।

१० वर्ष अघिसम्म हाम्रा दिदीबहिनीहरूले तीज मनाउँदा आफ्नो संस्कृतिलाई पछ्याएका थिए । अहिले संस्कृति र परम्परामाथि विकृति हाबी भएको छ । महिनौँअघिदेखि दर खाने नाममा मदिरा पनि सेवन गरिएको पाइन्छ । यस्तो विकृतिले हाम्रो मौलिक चाडमा नकारात्मकता बढाएको छ । भगवान्को व्रत बस्नु, पूजा गर्नु सकारात्मक पक्ष हो भने तीजमा महँगा साडी, गहना देखाउने होडबाजी चल्छ, जुन नकारात्मक पक्ष हो । सम्पन्न परिवारका महिलाले त त्यस्तो होडबाजी गर्छन् नै, नसक्नेहरूले ऋण लिएर समेत उक्त होडबाजीमा लाग्नु निकै दुःखद पक्ष हो । सकारात्मक–नकारात्मकभन्दा पनि पर्वका नाममा देखासिकी गर्नु सबैभन्दा नराम्रो पक्ष हो । यसले पर्वको शालीनतालाई बिगारिसकेको छ ।फलस्वरूप तीज दिनानुदिन भड्किलो बन्दै छ । 

नेपाली महिलाहरुको महान् पर्व भन्दै गर्दा कतै आफ्नो मौलिकता नै गुमाउन थालेको त होइन तीजले भन्ने प्रश्न पनि जनमानसमा गुन्जिन थालेको देखिन्छ । विशेष गरी महिलाले मनाउने चाडको रूपमा आफ्नो पहिचान बनाउन पुगेको तीजमा महिलाहरूसँगै पछिल्लो समय पुरुषको सहभागिता पनि बढ् नथालेको छ । पुरुषको पनि सहभागिता बढ्नु आफैँमा नराम्रो पक्ष होइन ।आधुनिक समाजमा तीजको महत्वलाई जुन रूपमा व्याख्या गरिए पनि यो पौराणिक कालदेखि चलिआएको एउटा परम्परागत संस्कृति हो । 

तत्कालीन समयको नेपाली समाजमा एउटी छोरीले विवाहपछिको समय माइती घर छोडेर घरमा बिताउनुपर्ने, घरमा सासू ससुरा देवर जेठाजु नन्द आमाजू को हेला हेपाहा प्रवृत्ति र गरिने व्यवहारलाई केही दिन भने पनि छुटकारा पाएर रमाउने बाल्यकालका साथिसंगि भेट्ने । माइत आउने दुःख बिसाउने, पिर मर्का साथीसंगीलाई सुनाउने मिठो मसिनो खाने, दुःख पोखेर मन हलुका पार्ने, सुख बाँडेर रमाइलो गर्ने पर्वको रूपमा विकसित हुँदै आएको एउटा संस्कार हो तीज । आधुनिक समाजमा तिज मनाउन पार्टी प्यालेसमा टिकट सिस्टममा दर खाने, महिनौँ अगाडिदेखि तीज मनाउने प्रचलन बढ्दै गएको सहर बजारमा देखिन्छ तर यो चलन गाउँघरमा पनि देखिन लागेको छ सहरी हावाले हाम्रो मौलिकता लुटिरहेको छ ।

यसमा आयस्ता कमजोर भएका महिलाहरूलाई आर्थिक बोझले थिचिरहेको छ। जसले सामान्य रूपमा चलिरहेको जीवनशैलीलाई असन्तुलित पार्ने गरेको छ । दिदीबहिनी भेला हुनु, दुःखसुखका कुरा गर्नु आफैँमा राम्रो कुरा हो । यसबाट समाधानको उपाय पनि निस्किन सक्छन् । तर तँभन्दा म केमा कम भन्ने शैलीमा मनाइने गरिँदा पछिल्लो समय तीज कार्यक्रममा भने संयम अपनाउनु आवश्यक देखिन्छ । व्यावसायिकताका नाममा विभिन्न किसिमका भड्किला गीतहरू धेरै आउन थालेका छन् ।

तीजलाई यसरी तडकभडकका साथ मनाउनु आवश्यक छैन, यसले त केवल विकृति मात्र निम्त्याउँछ हाम्रो संस्कार संस्कृत लाई लोप गराई पश्चिमी संस्कारमा रमाउने परिपाटीले मौलिकता र महत्त्व हराएको छ । आजभोलि तीजका ‘टिपिकल’ गीतभन्दा पनि भड्किला किसिमका गीतहरू बजारमा धेरै पाइन्छ । यसले बजारमा आफ्नो स्थान लिन थालेसँगै हाम्रो तीजको मर्म र अस्तित्व नै सङ्कटमा हामी आफैले परिरहेका छौँ । तीजको धार्मिक, सामाजिक सांस्कृतिक महत्वलाई अर्को पुस्ताले बुझ्न पाउने कि नपाउने भन्ने प्रश्न पनि खडा हुन थालेको छ।
 
तीजका रहरहरू कसैको देखासिकी र कहरहरूमा परिणत गर्दै मौलिकतालाई मासेर तीज मनाउँदै गर्दा हामीले तीजको वास्तविक मजा लिनै सक्दैनौँ यस्तो कार्यबाट हाम्रो संस्कार संस्कृति परम्परा र चाडपर्व लोपोन्मुख भएका छन् । हाम्रो परम्परा र संस्कारको जगेर्ना गर्न तपाईँहरू तमाम दिदीबहिनी र आमाहरूको महत्त्वपूर्ण भूमिका रहन्छ ।

भगवान शिवले सबै जनामा सद्वुद्दि दिउन् कल्याण गरुन्  । हरिशरणम् ।

Khabardabali Desk–MB

यो नेपाली भाषाको अनलाइन समाचार संस्था हो । हामी तपाईहरुमा देशविदेशका समाचार र विचार पस्कने गर्छौ । तपाईको आलोचनात्मक सुझाव हाम्रा लागी सधै ग्रह्य छ । हामीलाई पछ्याउनुभएकोमा धन्यवाद । हामीबाट थप पढ्न तल क्लिक गर्नुहोस् ।

सहज बन्दै मनाङको यात्रा

मनाङ। पर्यटकको आकर्षक केन्द्रका रूपमा मानिएको मनाङमा पछिल्लो समय सडक सञ्जाल विस्तार भएसँगै यात्रा सहज बन्दै गएको छ। ट्र्याक खोलेको करिब २० वर्षपछि डुम...

एमाले नेतृत्वको विरुद्धमा बोल्नेहरु धमाधम कारबाहीको शिकार बन्दै

भीम रावलको पछि लाग्ने पूर्वमन्त्रीसहित २ जना कारबाहीमा

म्याग्दीको विकट गाउँ नामिलामा सामुदायिक स्वास्थ्य एकाइ

म्यग्दी । भौगोलिक रूपमा विकट र दुर्गम क्षेत्रमा पर्ने म्याग्दीको रघुगङ्गा गाउँपालिका–७ नामिलामा सामुदायिक स्वास्थ्य एकाइ स्थापना भएको छ । रघुगङ्गा गाउ...

पोखरामा आजदेखि दाइँ महोत्सव

पोखरा ।  पोखरामा आजदेखि दाइँ महोत्सव हुने भएको छ । असारमा लगाएको धानखेतीलाई परम्परागत शैलीमा दाइँ गरी खेती भित्र्याउने कार्यलाई नयाँपुस्ता एवं विदेशी ...

एपीएफ काभ्रे गणद्वारा विविध सामाजिक गतिविधि सम्पन्न

बनेपा । सशस्त्र प्रहरी बल नेपाल नम्बर १५ गण हेडक्वाटर काभ्रेले आफ्नो संगठन स्थापनाको ‘२४ औं सशस्त्र प्रहरी दिवस–२०८१’ को अवसरमा विभिन्न कार्यक्रम गरेक...

यौन स्वास्थ्यको विषयमा ‘दुःखी आत्मा’ चलचित्र निर्माण

काठमाडौं ।  निर्देशक दीपेन्द्र लामाले यौन स्वास्थ्यको विषयमा ‘दुःखी आत्मा’ चलचित्र निर्माण गरेको छ । आगामी फागुन २ गतेदेखि सार्वजनिक प्रदर्शनमा आउने उ...

कराते प्रतियोगितामा चौतारा साँगाचोकगढी पहिलो

काठमाडौं । नेपाल गोजु–रियो कराते–दो सङ्घ शाखा डोजो मेलम्चीको आयोजनामा भएको राष्ट्रिय खुला कराँते प्रतियोगिता मेलम्चीमा सम्पन्न भएको छ । प्रतियोगिता...

पूर्वडीआईजी छविलाल जोशी अदालतमा उपस्थित

काठमाडौं ।  पूर्वडीआईजी छविलाल जोशी अदालतमा उपस्थित भएका छन् ।  उनी केहीबेरर अघि काठमाडौँ जिल्ला अदालतमा उपस्थित भएका हुन् । स्वर्णलक्ष्मी सहकारीको...

चुनाव लडेर प्रतिस्पर्धामार्फत आउन सक्ने महिला, जनजाति, दलित वा मधेसी नेताले समानुपातिक प्रणालीबाट संसदमा आउन रोक्नुपर्छः वर्षमान पुन

'अवसर पाउने–पाउने र नपाउने–नपाउनेबीचको प्रतिस्पर्धा मात्र न्यायोचित हुन्छ'

लयमा फर्कन नसकेको कोशी प्रदेशसभा

काठमाडौं  । कोशीमा अघिल्लो कार्यकालमा संसद् र सरकार दुवै लयमा थिए । तीन पटकसम्म सरकार फेरबदल भयो । तर, न संसद्ले लय छाड्यो, न त सरकारले नै । सामान्य प...

अरु धेरै
Global Ime Bank
Vianet Nepal Internet
world Link Nepal
Right Path
Alphabet Education Consultancy

प्रतिकृया लेख्नुहोस्:

Nepal Bank NIBL RIGHT SIDE Salt Trending Alphabet Education Consultancy