राष्ट्रिय सभा - दल दर्ता गर्न निर्वाचन अायाेगकाे आह्वान

काठमाडौँ । राष्ट्रिय सभा निर्वाचन अध्यादेश राष्ट्रपति कार्यालयमै अड्किए पनि निर्वाचन आयोगले राष्ट्रिय सभा सदस्य निर्वाचनमा भाग लिन इच्छुक दललाई दर्ताका लागि आह्वान गरेको छ । आयोगले दल दर्ताका लागि १५ दिनको समय दिएको छ । स्रोतका अनुसार आयोगले राष्ट्रिय सभा गठन नभई प्रतिनिधिसभा समानुपातिकतर्फको परिणाम दिन नसकिने स्पष्ट सन्देश दिन दल दर्ताको आह्वान गरेको हो । सरकारले राष्ट्रिय सभा निर्वाचन मिति तोकेपछि आयोगले त्यसैअनुसार निर्वाचन कार्यक्रम बनाउने हो । तर अबको १५ दिन दल दर्ताकै समय रहेकाले राष्ट्रपतिबाट आजभोलिमै अध्यादेश जारी भए पनि राष्ट्रिय सभा निर्वाचन भने माघ नलागी हुन सक्दैन । ‘राष्ट्रिय सभाका मतदाता देशैभर छरिएका छन्, उम्मेदवार हुनेले मत माग्न उनीहरूसमक्ष पुग्ने समय पाउनुपर्छ,’ आयोग स्रोतले भन्यो, ‘भने जस्तो सजिलो छैन, निर्वाचन प्रचार र भोट माग्ने समय प्रशस्तै छुट्याउनुपर्ने हुन सक्छ, त्यसले पनि राष्ट्रिय सभा निर्वाचन अझै पर धकेलिन सक्छ ।’ अध्यादेश जारी भए पनि आयोगले नियमावली तथा निर्देशिका निर्माणमा समेत केही समय लिनेछ । स्रोतका अनुसार राष्ट्रिय सभा गठनपछि मात्रै प्रतिनिधिसभा समानुपातिक परिणाम दिन सकिने भएकाले नयाँ सरकार गठन प्रक्रिया धकेलिन सक्छ । राष्ट्रिय सभा ५९ सदस्यीय हो । राष्ट्रिय सभामा प्रत्येक प्रदेशबाट कम्तीमा तीन जना महिला, एक जना दलित र एक जना अपांगता भएका व्यक्ति वा अल्पसंख्यकसहित ८ जना चुनिनेछन् । उनीहरू प्रदेशसभाका सदस्य, गाउँपालिका अध्यक्ष र उपाध्यक्ष तथा नगरपालिकाका प्रमुख र उपप्रमुख रहेको निर्वाचन मण्डलबाट चुनिने हुन् । त्यसबाहेक सरकारको सिफारिसमा राष्ट्रपतिबाट एक महिलासहित तीन जना राष्ट्रिय सभामा मनोनीत हुनेछन् । राष्ट्रिय सभा सदस्यमा पदका लागि कानुनले तोकेको उमेर पुगेको जोसुकै नेपाली नागरिक उम्मेदवार बन्न पाउने छन् । निर्वाचन अधिकृतको कार्यालयले प्रतिनिधिसभाको समानुपातिक निर्वाचनतर्फको परिणाम तयार गरिसकेका बेला आयोगको बिहीबार बसेको बैठकले त्यस विषयमा कुनै निर्णय नलिई राष्ट्रिय सभा चुनावी प्रक्रिया बढाउने निर्णय लिएको हो । समानुपातिकको परिणाम दिन नसकिरहेको स्पष्ट कारण ‘बोल्डली’ बताउन नसकिरहेको आयोग दलहरूलाई अल्मल्याउन सुरुमा प्रदेशसभाको समानुपातिक परिणामअनुसार नामावली माग्यो भने थप समय कटाउन दल दर्ताको आह्वान गरिदिएको छ । यही दल दर्ताको आह्वान आयोगले प्रतिनिधिसभाको निर्वाचन सम्पन्न भएलगत्तै पनि गर्न सक्थ्यो । तर त्यतिबेला मतलब नगरेको आयोगले ‘टाइम गेन’ गर्न यतिबेला आएर त्यो पनि १५ दिनको समय दिएर दल दर्ताको आह्वान गरेको देखिन्छ । स्रोतले भन्यो, ‘राष्ट्रिय सभा निर्वाचनका सन्दर्भमा दलहरूबीच सहमतिको विकासहुने पर्खाइमा रहेकाले त्यसका लागि आयोगले कुनै न कुनै बहानामा समय लम्ब्याउन चाहेको छ ।’ निर्वाचन आयुक्त ईश्वरीप्रसाद पौडेलले संविधान र कानुनअनुसार राजनीतिक दलहरूले राष्ट्रिय सभा निर्वाचनका लागि पनि दल दर्ता गराउनुपर्ने भएकाले त्यो प्रक्रिया थालिएको बताए । ‘चुनावमा भाग लिन पाउने राजनीतिक दलको अधिकार सुनिश्चित गरिदिन संविधान र कानुनी व्यवस्थाअनुसारको आह्वान गरिएको छ,’ उनले भने, ‘कतिपय दलले प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा भाग नलिएका हुन सक्छन् । तर यतिबेला भाग लिन्छु भन्ने चाहना राखेका हुन सक्छन् । निर्धारित समयभित्र तिनले दल दर्ता गराएर राष्ट्रिय सभा निर्वाचनमा भाग लिन पाउने छन् ।’ उनले कानुन आउनासाथ कुनै पनि बेला राष्ट्रिय सभा निर्वाचनमा जानुपर्ने भएकाले त्यसको आवश्यक पूर्वतयारी थालिएको बताए । आयोगले संविधानको धारा २७१ र राजनीतिक दलसम्बन्धी ऐनको दफा ४८ बमोजिम हरेक चुनाव अगाडि दल दर्ता गराउनुपर्ने जनाएको छ । आयोगले स्थानीय तह र प्रदेश तथा प्रतिनिधिसभा निर्वाचनपूर्व पनि दल दर्ताको आह्वान गरेको थियो । आयोगले निर्धारित गरेको मितिभित्र दर्ता गराएका राजनीतिक दलले मात्रै ती चुनावहरूमा भाग लिन पाएका थिए । आयोगका सहसचिव दिनेश घिमिरेले यसअघिका निर्वाचन प्रयोजनका लागि दल दर्ता गराएका दलले राष्ट्रिय सभा निर्वाचनमा भाग लिन इच्छुक रहे पुन: दल दर्ता गराउनुपर्ने बताए ।