धक्कै धक्काले बितेको एक महिना

काठमाडौं, आज जेठ १२ गते । विनाशकारी भूकम्प गएको एक महिना पुगेको छ । गत बैशाख १२ गते मध्यान्ह ११ः५६ बजे आएको ७.६ म्याग्नीच्युटको  भूकम्पबाट झण्डै ८ हजार जनाले ज्यान गुमाए । बैशाख २९ गते थपिएको अर्को ठूलो भूकम्पमा समेत गरि कुल ८ हजार ६ सय ६४ जनाको मृत्यु भइसकेको छ ।  त्यस्तै गरि २२ हजार घाइते छन् । भूकम्प गएको एक महिना बितिसक्दा पनि  त्रास उस्तै छ । पटक–पटक आउने पराकम्परुपी धक्काले  अहिले पनि मानिसहरु रातमा अनिँदो छन्, दिनमा आतंकित छन् । राष्ट्रिय भूकम्प मापन केन्द्रका अनुसार अहिलेसम्म चार रेक्टर मुनिका ३० हजार भन्दाबढि पराकम्प गइसकेको छ । चार रेक्टर स्केल माथिका २६८ धक्का राष्ट्रिय भूकम्प मापन केन्द्रका अनुसार चार रेक्टर स्केल माथिका २६७ पराकम्पहरु गइसकेका छन् । गत बैशाख १२ गते आएको ठूलो भूकम्पको दिन मात्र ३८ वटा चार रेक्टर माथिका ठूल्ठूला धक्का आएको थियो । गोरखालाई केन्द्रबिन्दु बनाएको सोहि भूकम्पले बारपाकको नै अस्तित्व मेटिदियो । भोलीपल्ट मध्यान्ह १२ बजेर ५४ मिनेटमा ६.९ म्याग्निच्युटको शक्तिशाली पराकम्प आउँदा सिन्धुपाल्चोक केन्द्रबिन्दु बन्यो । सोहि पराकम्पले सिन्धुपाल्चोकमा सबैभन्दा धेरै मानवीय क्षति हुन पुग्यो । बैशाख १३ गते मात्रै अघिल्लो दिनकै हाराहारीमा चार रेक्टर माथिका ३७ धक्का आयो । बैशाख १२ पछि हप्ताभरि नै क्रमिक रुपमा पराकम्पहरु आइरहे । केन्द्रको तथ्याङ्क अनुसार बैशाख १२ देखि १९ गतेसम्म चार रेक्टर स्केलमाथिका १ सय २३ पराकम्प आए । त्यसपछिको हप्ता भने केही सामान्य जस्तो बन्यो । रफ्तारमा बढेको भूकम्पको धक्का एकाएक हप्ताभरि नै ३१ मा सिमित बन्यो । तर बैशाख अन्तिम हप्ता भने फेरि पराकम्पको श्रङ्खला बढ्न थाल्यो । बैशाख २७ र २७ निरन्तर ४ र २ धक्का मात्रै महसुस गरिए पनि २९ गते ठूलो भूकम्पको रुप लिन पुग्यो । दोलखालाई केन्द्रविन्दु पारेर मध्यान्ह १२ः५० मा ६ दशमलव ८ रेक्टर स्केलको भूकम्प गयो । सोही भूकम्पका कारण दोलखा जिल्ला पुनः क्षतविक्षत बन्न पुग्यो । आधा घण्टाकै फरकमा दिउँसो  १ बजेर २१ मिनेट जाँदा ६ दशमलव २ रेक्टर स्केलको भूकम्प गएपछि दोलखा पुनः केन्द्रबिन्दु बन्यो । सोहि दिन मात्रै चार रेक्टरभन्दा माथिका ३५ धक्का आए । बैशाख ३० मा १६ धक्कामा झ¥यो ।  जेठ २ सम्ममा  आएका ७९ धक्का सबै चार रेक्टर स्केल  माथिका थिए । जेठको पहिलो साता मात्रै सोही म्याग्निच्युडका ३७ धक्का आए । गएको आइतबार र सोमबार मात्रै सात धक्का महशुस भइसकेको छ । केन्द्रविन्दु दोलखा मात्रै किन ? भूकम्पको केन्द्र विन्दु सबैभन्दा धेरै दोलखामा मात्रै देखिएको छ । राष्ट्रिय भूकम्प मापन केन्द्रका अनुसार दोलखामा मात्रै चार रेक्टर स्केल माथिका ८७ धक्काले केन्द्रविन्दु पारिसकेको छ । पहिलो ठूलो भूकम्पको केन्द्रविन्दु गोरखा परेपनि त्यसपछिका अधिकांश केन्द्रविन्दु दोलखा नै परेका छन् । बैशाख १३ गतेको पराकम्पमा दोलखा नै केन्द्रविन्दु परेको थियो । ६ दशमलव ९ रेक्टर स्केलको भूकम्प आउँदा दोलखामा ठूलो क्षति पुगेको थियो । बैशाख २९ गतेको ६ दशमलव ९ रेक्टर स्केलको भूकम्पको केन्द्रविन्दु पनि दोलखा र सिन्धुपाल्चोक नै केन्द्रविन्दु बन्यो । अधिकांश ठूला पराकम्प आउँदा दोलखा र सिन्धुपाल्चोकलाई केन्द्रविन्दु बनाएको देखिन्छ । सिन्धुपाल्चोकमा हालसम्म ८५ पटक केन्द्रविन्दु बनेको छ । बैशाख १३ को पराकम्पले सिन्धुपाल्चोकमा सबैभन्दा धेरै क्षति भएको प्रतिवेदनहरुमा उल्लेख छ । सिन्धुपाल्चोक पछि नुवाकोटमा भूकम्पको केन्द्रविन्दु परेको देखिन्छ । २२ पटकसम्म चार रेक्टर स्केल माथिका भूकम्पको केन्द्रविन्दु नुवाकोट नै परेको छ । बैशाख १२ को विनाशकारी भूकम्पको केन्द्रविन्दु बनेको गोरखामा २० पटकसम्म केन्द्रविन्दु बनेको देखिन्छ सँगैको जिल्ला धादिङमा १० पटकसम्म केन्द्रविन्दु बनेको छ । रसुवामा ८ पटकसम्म चार रेक्टर स्केल माथिका भूकम्पको केन्द्रविन्दु बनेको छ, काठमाडौं ललितपुरलाई केन्द्र बनाएर ११  पटकसम्म सोहि रेक्टर स्केल माथिका पराकम्प भएका छन् । तिब्बतमा केन्द्रविन्दु पारेर ७ पटकसम्म पराकम्प भएको छ । काभ्रेमा ६ पटकसम्म चार रेक्टर स्केल माथिका भूकम्पको केन्द्रविन्दु परेको छ । कति क्षति भए ? एक महिना पुग्दासमेत सरकारले भूकम्पको क्षतिको यकिन विवरण पेस गर्न सकेको छैन । क्षतिको विवरण ल्याउन नसकिरहेको सरकार पुर्ननिर्माणमा जुट्न अझै समय लाग्ने छ । मानवीय क्षतिको विवरणको परिसुचक अझै बढ्न सक्ने अनुमान छ । किन भने हजारौंको संख्यामा अझै बेपत्ता तथा घाइतेहरु छन् । झण्डै २ सय नेपाली र ८० जना विदेशी नागरिक अहिलेसम्म सम्पर्कमा आएका छैनन् । चार लाख ७१ हजार भौतिक संरचनाहरुमा पूर्ण क्षति पुगेको छ । चार लाखभन्दा बढि जनता पूर्ण रुपमा विस्थापित भएका छन् । गोरखाका ५५ मध्ये अधिकांशमा पूर्ण क्षति पुगेका छन् । सिन्धुपाल्चोकमा ६६ हजार घर मध्ये ६० हजार घर पुर्ण रुपमा क्षतविक्षत भएका छन् । सरकारी तथ्याङ्क अनुसार सिन्धुपाल्चोकमा मात्रै तिन हजार चार सय २४ जनाको मृत्यु भएको छ । बैशाख २९ गतेको दोस्रो ठूलो पराकम्पको केन्द्र विन्दु बनेको दोलखा जिल्लै पूर्णरुपमा क्षतिग्रस्त बनेको छ । प्रमुख जिल्ला अधिकारी प्रेमलाल लामिछानेका अनुसार दोलखामा ९९ प्रतिशत भौतिक संरचनामा पूर्ण रुपमा क्षति पुगेको छ । १७९ जनाको मृत्यु भएको छ भने घाइतेको संख्या १७९ रहेको छ  । एक महिनामा राहत कति ? भूकम्प गएको एक महिनामा राहत तथा उद्धारमा सरकार क्रियाशील बन्न नसकेको प्रति सर्वत्र आलोचना छ । दलीय कार्यकर्ता राहत तथा उद्धारमा सक्रिय देखिए । समाजिक कार्यकर्ता स्वतस्फूर्त अभियानमै छन् । भूकम्पपछि सेना तथा सशस्त्र प्रहरी बल र नेपाल प्रहरीले देखाएको सक्रियताको चर्चा लामो समयसम्म लम्बिने पक्का छ । स्वदेश तथा विदेशबाट भूकम्पपीडितको लागि भन्दै राहत आउने क्रम अहिले पनि कायमै छ । क्षतिग्रस्त जिल्लाहरुको छनौट गर्दै सरकारले एक महिना भित्रमा ५ अर्ब भन्दा बढि रुपैयाँ निकासा गरेको छ । सरकारले एक महिनाभित्र निकासा गरेको ५ अर्ब ५३ करोड १५ लाख रुपैया मध्ये भूकम्प प्रभावित विभिन्न १६ जिल्लामा चार अर्ब ६५ करोड ६६ लाख उपलब्ध गराएको छ ।