ओली कन्जरभेटिभ, माधव नेपाल लचक नेता

नेपालको राजनीतिमा राष्ट्रिय सरकारको बहस उठिरहेका बेला वरिष्ठ पत्रकार किशोर नेपालसँग शीर्ष नेताहरुको राजनीतिक चरित्रका बारेमा कुरा गर्न खबरडबलीका आरपी सापकोटा र सुदीप विश्वकर्मा उनको निवास पुगेका थिए। हक्की स्वभावका नेपालले राजनीतिक दलका नेताहरु र नेपाली राजनीतिलाई नजिकबाट छामेका छन् । ३ ठूला पार्टीका ६ शीर्ष नेताका बारेमा पत्रकार नेपालले खुलेर कुरा गरे । करिव ३ घन्टा लामो कुराकानीको सोही श्रृखंलाअन्तर्गत कांग्रेस शल्यक्रिया अघिल्लो हप्ता प्रकाशित भइसकेको छ । दोस्रो अंक  प्रस्तुत छ, किशोर नेपालको एमाले–शल्यक्रिया –सम्पादक । ओलीका कुरा पूरै फलो गर्ने हो भने एमाले सबभन्दा बढी कन्जरभेटिभ पार्टी बन्छ केपी ओलीलाई म लामो समय जेल बसेको, पार्टीको एउटा प्रभावशाली व्यक्तित्व भनेर चिन्छु । त्योभन्दा बढी उनी गृहमन्त्री बेदाग निक्लिएका हुन् । ओलीले अब फेरि त्यो छवि बनाउन सक्दैनन् । राजनीतिक रुपमा ओलीले धेरै मानसिक द्वन्द्वहरु खेपेका छन् पक्कै । एमालेको राजनीतिमा सधैं पछि पर्ने, तल पर्ने । माधवजीले त कुन्डली मारेर बसेको सर्पले जस्तो बाटो हेरेर बस्ने । अमृत बोहोरालगायतका एमालेका एक से एक सिपसालारहरु पनि त्यहीँ थिए । माधवजीको त्यो क्वालिटी थियो । ओली बबुरा भए त्यतिखेर । त्यही बबुरोपनबाट जोगिन तुकबन्दी गर्न थाले, टुक्का जोड्न थाले । कार्यकर्ताहरुलाई हँसाउने–रुवाउनेजस्ता कामहरु गर्न थाले । आफूलाई केन्द्रमा स्थापित गराउन यिनले अनौठो तरिका अपनाए । बिरामी भए । स्वास्थ्यले साथ दिएन । तर, भाग्यले साथ दियो र एमालेका अध्यक्ष पनि भइहाले । पछिल्लो चरणमा ओलीले जस्तो प्रकारको राजनीतिक खेती सुरु गरेका छन् र जस्तो प्रकारको खेल खेल्दैछन्, त्यसले के देखिन्छ भने उनी आंशिक परिवर्तनकारी हुन् । उनी स्वाट्टै परिवर्तन हुन जान्दैनन्, सक्दैनन् । बाँधिएका मान्छे हुन् । हुन त नेपालका सबै नेताहरु कुनै न कुनै किलोमा बाँधिएका छन् । सबैका लागि एउटा–एउटा ‘मास्टर’ होलान् ।

पछिल्लो चरणमा ओलीले जस्तो प्रकारको राजनीतिक खेती सुरु गरेका छन् र जस्तो प्रकारको खेल खेल्दैछन्, त्यसले के देखिन्छ भने उनी आंशिक परिवर्तनकारी हुन् । उनी स्वाट्टै परिवर्तन हुन जान्दैनन्, सक्दैनन् । बाँधिएका मान्छे हुन् ।

अब एक पटक प्रधानमन्त्री हुनुपर्छ भन्ने उनको धोको छ । यो जायज हो । त्यसका लागि उनलाई समयले साथ दिइरहेको छैन । स्वास्थ्यले त यसै पनि साथ दिन्छ, उसै पनि साथ दिन्छ किनभने सत्ता भनेकै नेताहरुको स्वास्थसँग सरोकार राख्ने कुरा हो । भारतका पीभी नरसिंह राव मर्ने तयारीमा लागेका थिए । तर, राजीव गान्धीको हत्यापछि काकताली परेर प्रधानमन्त्री भए । प्रधानमन्त्री भएपछि तगडा भए । ओली अलि बढी हल्का कुरा गर्छन्, राजनीतिक दृष्टिकोण त्यति स्पष्ट छैन ।  अध्यक्ष ओलीले भनेका कुरा पूरै फलो गर्ने हो भने एमाले सबभन्दा बढी कन्जरभेटिभ पार्टी बन्नेछ ।

ओलीकै केही कुरालाई विश्लेषण गर्ने हो भने ‘राजतन्त्रलाई पनि छाडियो, गणतन्त्रमा आइयो तर राजतन्त्रात्मक तरिकाले शासन चलाउनुपर्छ भन्ने बुझिन्छ ।

ओलीकै केही कुरालाई विश्लेषण गर्ने हो भने ‘राजतन्त्रलाई पनि छाडियो, गणतन्त्रमा आइयो तर राजतन्त्रात्मक तरिकाले शासन चलाउनुपर्छ भन्ने बुझिन्छ । पछिल्लो समय उनले धरहरा चढे ।  अहिले धरहरा हामीसँग छैन । धरहरा चढ्ने मामिलामा उनी भाग्यमानी नेता हुन् । ढल्नुभन्दा पहिला धरहरा चढ्न पाए । यसलाई अरुले जे भने पनि म त्यो उनको शान हो भन्छु । आफ्नो उच्च आकांक्षाको सार्वजनिक प्रदर्शन । उनले जन्मदिन मनाउने, मान्छेहरुसँग रिलेसन बनाउने, कुनै चिज मन पराउने, रुचि राख्ने भन्ने कुराहरु राजनीतिबाट झिकिदिनुपर्छ । सबैको इच्छा आफ्नो महत्वको प्रदर्शन गर्ने हुन्छ । त्यसलाई राजनीतिसँग जोडेर तानतुन पार्न खोजियो भने त्यो बर्वाद हुन्छ । माधव नेपाल  दुई टुक्रा मासु खाएर चार गिलास दूध  पचाउने मान्छे एमालेको माथिल्लो तहका नेताहरुसँग मेरो खासै सम्पर्क छैन । व्यक्तिगत रुपमा एमालेका सबै नेतालाई चिन्दछु । व्यक्तिगत सदभाव सबैप्रति छ । केही  नेताहरुसँग घनिष्ट भन्न सकिने सम्बन्ध छ । माधव नेपालजीलाई मैले कसरी हेरें भने सुरुका दिनहरुमा जतिबेला उनी मनमोहनजीको उपप्रधानमन्त्री थिए, उनमा प्रधानमन्त्रीका रुपमा पावरलाई समात्ने र इन्जोय गर्ने एउटा थ्रष्ट थियो । त्यो थ्रष्ट गिरिजाबाबुले पूरा गरिदिनु भयो । माधवजी नेपालका अरु राजनीतिज्ञहरुजस्तै एउटा सामन्तवादी पृष्ठभूमिबाट कम्युनिस्ट राजनीतिमा आएका हुन् । उनी कम्युनिस्ट हुँदा पनि सामन्तवादी वर्गमा जुन सामाजिक गुणहरु हुन्छन्, ती यथावत छन् । माधवजीको जिल्ला रौतहट बागमती नदीको नेपालबाट अन्तिम निकासविन्दु हो । उनमा यो भेग र देश दुवै राजनीतिको ज्ञान छ । उनी जुन एकाग्रताका साथ श्रीमदभागवत पुराण श्रवण गर्न सक्दछन् त्यही एकाग्रताका साथ मुठी उजाएर क्रान्तिकारी नारा लगाउन पनि सक्दछन् ।

माधवजी हेर्दा एकदमै सरल, तर नेपाली टाइपको राजनीतिमा चुस्त । हाम्रो समाज जस्तो छ, काँठ–कछाडको राजनीति, तराई–मधेशको राजनीति सुहाउँदो । मैले माधवजीमा साम्यवाद, पुँजीवाद र सामन्तवादको फ्युजन देखेको छु ।

उनी उपप्रधानमन्त्री भएका बेला एउटा रमाइलो घटना भयो । माधवजी सरकारी भ्रमणमा कतै जाँदै थिए । ठाउँ त मैले ठ्याक्कै बिर्सिएँ । कतै जाँदै थिए र बिदाइको शैली राजारानीकै थियो । औपचारिक सलामी दिनेलगायत के–के हुन्छ त्यो त छँदै थियो । माधवजी एयरपोर्टको औपचारिक बिदाइ सकेर विमानमा उक्लिँदै थिए । अघिअघि उनकी धर्मपत्नी । कालो चश्मा लगाएकी श्रीमती नेपालले विमानको ढोकामा पुगेर आफ्ना कार्यकर्ताहरु र त्यहाँ उपस्थित सबैलाई रानीले हात हल्लाएर बाइबाई गरे झैँ गरिन् । त्यो दृश्य त्यतिखेर सबैको आँखामा बिझायो । पटक्कै सुहाएन किनभने पहिलो त उनले कुर्ता–सुरुवाल लगाएकी थिइन् । देशको उपप्रधानमन्त्री औपचारिक भ्रमणमा जाँदा परिवारका सदस्यहरुको लगाइ–खुवाइ सुहाएन भने त्यो कुरा बिभ्दोरहेछ नेपालीलाई । पछि म जेनेभा जाँदा त्यहाँका सबै नेपालीहरु श्रीमती नेपालको कुर्ता–सुरुवाल र कालो चश्माको कुरा काट्दै थिए ।

ऊ जमानामा अहिलेको जस्तो क्यामरा भएको भए भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीसँग सेल्फी प्रतिस्पर्धा हुन्थ्योहोला उनको ।

मैले श्रीमती नेपाललाई संकेतमा लिएर त्यसबेला कान्तिपुरमा प्रकाशित मेरो स्तम्भ अहिलेसम्म पनि मानिसले बिर्सिएका छैनन् । पत्रकारिताको आयामले हेर्दाखेरी यस्ता सामाजिक संस्कारका कुराहरु पनि विषयवस्तु बन्छन् । नभए कुर्ता–सुरुवाल लगाएको विषयवस्तु त केही पनि होइन । तर, ठूलो ओहोदाधारी व्यक्तिका अर्धांगिनीहरुले औपचारिक सभा–सम्मेलनतिर जाँदा यस्ता कुरामा  ख्याल गर्नुपर्ने रहेछ ।

नेपालको एक घन्टापछि ओलीसँग उनकोे प्याचअप भयो भने आश्चर्य मान्नु पर्दैन । शायद उनका यस्तै केही क्वालिटीहरु देखेर नै गिरिजाप्रसाद कोइरालाले आफ्नो च्वाइसको प्रधानमन्त्री बनाउनुभयो ।

भरतमोहनजीले त्यही बेलामा ‘आफ्नो गाउँ आफैं बनाऊँ’ भन्ने कार्यक्रम ल्याएका हुन् । मलाई लाग्छ, एमालेले ल्याएकोे आजसम्मकै सबैभन्दा ठूलो कार्यक्रम त्यही हो । त्यसपछि एमालेले त्यस्तो रचनात्मक कार्य केही पनि गरेको छैन । माधवजी हेर्दा एकदमै सरल, तर नेपाली टाइपको राजनीतिमा चुस्त । हाम्रो समाज जस्तो छ, काँठ–कछाडको राजनीति, तराई–मधेशको राजनीति सुहाउँदो । मैले माधवजीमा साम्यवाद, पुँजीवाद र सामन्तवादको फ्युजन देखेको छु । यसो–उसो गरेर मिलाउनै खोज्ने । कहिलेकहीं मिल्दैन नि । मासु खाएर दूध खायो भने अजीर्ण हुन्छ भन्ने हाम्रो मान्यता छ । तर, माधव नेपाल भनेको दुई टुक्रा मासु खाएर चार गिलास दूध पनि पचाउने मान्छे हो । उनीसँग मैले धेरै संगत गर्ने मौका पाएको छैन । त्यसैले मैले धेरै कमेन्ट गर्न मिल्दैन ।

एमालेमा मेरा मित्र हुनुहुन्थ्यो स्वर्गीय जीवराज आश्रित । मैले उहाँसँग पोलिटिकल रिलेसन कहिले पनि राखिनँ । मैले धेरै लामो संगत गरेको छु उहाँसित । मलाई उहाँचाहिँ साँच्चिकै कम्युनिस्ट नेता लाग्थ्यो ।

माधव नेपालजी, झलनाथ खनालजी पहिलो जनआन्दोलन सफल भएपछि खुलामञ्चबाट खुला राजनीतिमा प्रादुर्भाव भएका व्यक्ति हुन् । एमालेमा मेरा मित्र हुनुहुन्थ्यो स्वर्गीय जीवराज आश्रित । मैले उहाँसँग पोलिटिकल रिलेसन कहिले पनि राखिनँ । मैले धेरै लामो संगत गरेको छु उहाँसित । मलाई उहाँचाहिँ साँच्चिकै कम्युनिस्ट नेता लाग्थ्यो । सांस्कृतिक टिम बनाएर रुपन्देही, पाल्पालगायत विभिन्न ठाउँहरुमा रातिराति नाचगान देखाउँदै संगठन गर्नुहुन्थ्यो जीवराजजी । त्यतिखेर मोदनाथ प्रश्रित पनि हुनुहुन्थ्यो । उहाँ कम्युनिस्ट भइसक्नु भएको थिएन । ‘मानव’ महाकाव्य लेखेर मदन पुरस्कार पाउने तरखरमा हुनुहुन्थ्यो उहाँ । उहाँको महाकाव्यले मदन पुरस्कार पाउने निश्चितजस्तै थियो ।

माधव नेपाल भनेको दुई टुक्रा मासु खाएर चार गिलास दूध पनि पचाउने मान्छे हो

मैले माधवजीको त्यति धेरै संगत गर्न पाइँन । बाहिरबाट हेर्दा भलादमी लाग्यो । फोटो खिच्न साहै्र सोखिन् । आफ्नै क्यामेराम्यान पनि बोकेर हिँड्ने । ऊ जमानामा अहिलेको जस्तो क्यामरा भएको भए भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीसँग सेल्फी प्रतिस्पर्धा हुन्थ्योहोला उनको । माधवजी पार्टी कार्यकर्तालाई मोटिभेट गर्न सक्ने नेता हो । नत्र, उनी सर्वाधिक समय एमालेका महासचिव हुन सक्ने थिएनन् । हेर्दा उनी अहिलेसम्म ओलीसँग मतान्तरमा देखिन्छन् । तर, नेपालको एक घन्टापछि ओलीसँग उनकोे प्याचअप भयो भने आश्चर्य मान्नु पर्दैन । शायद उनका यस्तै केही क्वालिटीहरु देखेर नै गिरिजाप्रसाद कोइरालाले आफ्नो च्वाइसको प्रधानमन्त्री बनाउनुभयो । त्यतिबेला गिरिजाप्रसाद कोइरालाले जसलाई टीका लगाइदियो त्यो नै प्रधानमन्त्री हुन्थ्यो । केही क्वालिटी नभईकन पक्कै पनि कोइरालाजस्तो मान्छेले उनलाई प्रधानमन्त्री त बनाउनुभएन होला । कोइरालालाई लाग्यो होला कि म माधवकुमार नेपाल लाई युज गर्न सक्छु । माधवजीले पनि आफ्नो कार्यकालभरि कोइरालाप्रति लोयल्टी नै देखाए ।