लोकतन्त्र भनेको व्यवस्था परिवर्तन मात्रै होइन – धनराज गुरुङ्

लोकतन्त्र प्राप्तीको दशक भित्र हामीले ठूला–ठूला राजनीतिक परिवर्तन गरेका छौं । एउटा व्यवस्था फालेर हामीले अर्को नयाँ व्यवस्था ल्यायौं । संविधानसभा मार्फत संविधान पनि निर्माण गर्यौं । संघीयतासहितको संरचनामा आधारित राज्यका अंगहरुको निर्माण गर्ने काम पनि भयो । सबैको साझा बुझाईलाई समेट्न धर्मनिरपेक्षता, समानुपातिक, समावेशी लगायतका एजेण्डाहरु पनि स्थापित भए । तथापि हाम्रो प्रवृत्ति भने बदलिएन । व्यवस्था बदलियो तर हामी बदलियनौं । जसको परिणाम हामी सबैको माझ छ । संविधान हामीले नै बनायौं भनेर गर्व गरिरहँदा समृद्धितिरको यात्रामा जान नसकेको तितो यथार्थ छ । कारण पुरानै परिपाटीले काम गरेको छ । सरकार बनाउने गिराउने अनि फेरि बनाउने प्रक्रियाहरु चलिरहे । सरकार बनाएकाको पनि देश र जनताप्रतिको समर्पण देखिएन् । सिंहदरबार पुगेका राजनीतिक नेताहरु जोसुकै भएपनि पुरै बदलिएको देखियो । यो पार्टी वा त्यो पार्टी भन्ने रहेन । सबै सत्तामा पुगेपछि जनताप्रति उत्तरदायि भएनन् । व्यक्तिगत स्वार्थ केन्द्रित राजनीति गरेको देखियो । भ्रष्टाचार, अनियमितता उस्तै गरि विकास भईरहे । चाहे पञ्चायत, बहुदल या अहिलेको लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको व्यवस्थामा पनि काम गर्ने परिपाटि उस्तै देखियो । भ्रष्टचारको अवस्था उस्तै छ । यो लोकतन्त्रमाथिको दुभाग्र्य हो । अझैपनि कति जनता भोका, नाङ्गा अनि गरिबीको अवस्थामा छन् । गरिबिको कारण उपचार नपाएर मर्नु पर्ने अवस्था पनि छ । लोकतन्त्र भनेको व्यवस्था परिवर्तन मात्रै होइन भोको पेट बस्ने भोकाको लागि लोकतन्त्र खानेकुरा हो । उपचार नपाउने जनताको लागि लोकतन्त्र उपचार हो । तर त्यस्तो काम गर्न हामी चाहेनौं कि जस्तो देखियो । सबै आत्मरतिमा रमाउने स्थिति देखिन्छ । अवस्थालाई हेर्दा शासक र प्रशासक दुवै मिलेर भ्रष्टाचार गरिरहने व्यवस्था त कतै बनेको होइन ? भन्ने प्रश्न आउँछ । लोकतन्त्र त हामीले ल्यायौं सँगसँगै कतै भिमकाय अपराध पनि ल्यायौं कि भन्ने पनि प्रश्न उठ्छ । पछिल्लो समय दिनदहाडै राज्यसत्ता नै लागेर नागरिकता बेचेको देख्दा लोकतन्त्र के हो भनेर आफैंप्रति प्रश्न उब्जछ । विदेशी नागरिक नागरिकता लिन लाइनमा बसेको देख्दा बडो अनौठो लाग्छ । सत्तापक्षले गरेको गलत कामकारबाहीको समेत आज विरोध भएको छैन् । यो देशमा प्रतिपक्ष नै छैन जस्तो छ । नागरिकताको विधेयक मुलुकको हितको विपरित हुँदै गर्दा पनि विरोध हुन सकेको देखिएन । हाम्रो स्वाभिमान माथि नै प्रश्न उठेको छ । हाम्रो स्वाभिमान माथि नै अतिक्रमण गर्ने नागरिकता विधेयकहरु कता बन्छन् र नेपालको संसदले पास गर्छ ? के हामीले बुझेको लोकतन्त्र यस्तै हो र ? के लोकतान्त्रीक व्यवस्थामा स्वाधिनता भन्ने हुँदैन ? जबसम्म स्वाधिनता सहितको राष्ट्रिय अखण्डता सहितको सार्वभौम लोकतन्त्र हुँदैन तबसम्म यस्तो समस्या आइरहन्छ । फेरि अर्को कुरा लोकतन्त्रको विकल्प हुँदैन । लोकतन्त्र भनेको राष्ट्रिय स्वाधिनता, अखण्डता र सार्वभौमिकतासहितको हुनुपर्दछ । लोकतन्त्रको विकल्प लोकतन्त्र नै हो । मुख्य कुरा नेताहरु लोभी पापी हुँदा समस्या आएका हुन् । कुनै पनि काम पारदर्शी छैनन् । न त कामप्रति कोही जवाफदेही नै छन् । पुल बनाउन पाएको छैन भत्किएको छ । पिच सकिएको छैन उप्किएको छ । देखादेखी भ्रष्टचार छ । के यस्तै हो त लोकतान्त्रिक मुल्य मान्यता ? म फेरि पनि भन्छु, खाना नपाउनेलाई खानाको व्यवस्था गर्ने, औषधी उपचार नपाउनेलाई औषधी व्यवस्था गर्ने, शिक्षा नपाउनेलाई शिक्षाको व्यवस्था गर्ने गरेमा मात्र जनताको लागि लोकतन्त्र आएको हुन्छ । जबसम्म लोककल्याणलाई आत्मसाथ गरेर लोकतन्त्रको विकास गरिन्न तबसम्म सबै व्यवस्था खोक्रो नै हुन्छ । त्यसको लागि राज्यका सबै संरचना चुस्त, दुरुस्त हुनुपर्यो । सबै काम पारदर्शी हुनुपर्यो । सबै जवाफदेही बन्नु पर्यो । जनताको नाममा, लोकतन्त्रको नाममा राष्ट्रिय स्वाधिनता, अखण्डता र सार्वभौमिकतामाथि नै प्रश्न उठ्ने स्थिति आउनु भएन । ( गुरुङ, नेपाली कांग्रेसका केन्द्रिय सदस्य हुन्)