मातृकाले शौचालयमा थुनेका तत्कालीन एलडीओको बयानः ‘मातृका घमण्डी हुन्’

डन्डुराज घिमिरे सामान्य प्रशासन मन्त्रालयमा सह–सचिव छन् । २०६५ असारमा प्रचण्ड नेतृत्वको सरकारका तत्कालीन बन तथा भूसंरक्षण मन्त्री मातृका यादवले उनलाई अनियमितता गरेको भन्दै शौचालयमा आधा घण्टा सम्म थुने । कर्मचारीलाई शौचालायमै थुनेका यादवले केही दिन भित्रै राजिनामा दिए । ललितपुरको तत्कालीन जिल्ला विकास अधिकारी घिमिरे त्यतिबेलाको घटना यसरी सुनाउँछन् । ठ्याक्कै तिथिमिति मैले बिर्सिसकेको छु । २०६५ सालको असारकै महिनाको अन्तिमतिर । जिल्ला परिषद्को तयारी हुँदै थियो । विषयगत समितिहरुको बैठक बसीराखेको थियो । म ललितपुर जिल्लाको स्थानिय विकास अधिकारी थिएँ । त्यतिबेला त्यहाँ बैध अबैध ढुङ्गाखानी थिए । ती सबैलाई तिन दिन भित्र रोक्न तत्कालीन वन मन्त्री मातृका यादवको आदेश थियो । मैले तिन दिन भित्र अलि सकिँदैन की भन्ने बुझाउन प्रयत्न गरेको थिएँ । तर सबै बन्द गर्न सक्ने मसँग अधिकार थिएन । सबै कुरालाई कानुन र नियमसंगत तरिकाले गर्नुपर्ने हुन्थ्यो । खानी समिति थियो । जिल्ला विकास समिति बोर्ड थियो । सर्वदलीय संयन्त्र थियो । म त एलडिओ न थिए । खानी विभाग थियो । वातावरण मन्त्रालयपनि थियो । बन्द गर्ने भन्दा पनि त्यसको रेगुलेशन गर्ने कर्तव्य जिल्ला विकास समितिको हो । तर तिन दिन भित्र सबै खानी बन्द गर्न सक्ने अवस्था थिएन । किनभने कसैले कतिपयले आफ्नो जग्गामा खानी खोलेका थिए । धेरैले नियम कानुनलाई मानेरै खोलेका खानीहरु थिए । खेतबारी किनेर खानी सञ्चालन गरेका थिए । लाइसेन्स रिन्यु गरेरै चलाएका थिए । रिन्यु नगरी चलाएका खानीहरु पनि थिए । मैले त्यस्ता खानीलाई म स्थानिय विकास अधिकारी भएर जानेवित्तिकै बन्द गरिसकेको थिएँ । विभागिय हिसाबले उहाँ वनमन्त्री हुनुहुन्थ्यो । म स्थानिय विकास मन्त्रालय अन्तर्गतको जिल्ला विकासमा थिएँ । उहाँले रेगुलेशन गर भन्नुपर्नेमा बन्द गर भनेर आदेश दिनुभयो । म अहिले पनि उहाँलाई सम्मान गर्छु । पोलिटीकल मास्टर भनेको हामीले मान्नुपर्ने व्यक्तीत्व हुन् । एक स्टेप अगाडी नै राख्छु । मैले मन्त्री ज्यु ‘यो स्तरका खानीहरु छन् । मजदुरका रोजी रोटीका कुराहरुपनि छन् । रोजगार नपाएको नपाएको भोलिपल्ट मजदुरहरु तपाईंलाई नै घेर्न आउँछन् । त्यसलाई व्यवस्थीत तरिकाले रेगुलेशनमा ल्याउनको लागि स्टडी गराउँ त्यसमा मैले पूर्ण रुपमा सहयोग गर्छु । मलाई पनि गाह्रो भइरहेको छ । जिल्ला विकासले सबै गर्ने भए वन कार्यलयको कर्तव्य के हो ?’ भनेर प्रश्न गरेको थिएँ । जिल्ला विकास समिति भनेको स्थानिय तवरमा विकासको लागि बनेको संरचना हो ।’ हामी ब्युरोक्रेसीका मास्टरहरुले हरेक समस्याहरुलाई स्केप गरेर हुन्न । नबुझेको छ कसैलाई भने बुझाउनुपर्छ । मैले मन्त्रीजीलाई बुझाउन खोजेको थिएँ । नबुझेको कुरा यस्तो हो है भन्नुपर्छ । तर उहाँमा एउटा दम्भ रहेछ । ‘यो संसारमा मैले नबुझेको कुरा केही छ ? यसले मलाई बुझाउन कोसीश गर्छ ।’ भनेर ठान्नु भएछ । गल्ति त्यहिँनिर भएको हो । अवस्थाको जानकारी दिनु थियो । मैले दिएँ । संसार अनन्त छ । संसारमा धेरै कुरा छ । कसैले कसैलाई बुझाउने त होइन । कसैसँग पनि धेरै ज्ञान छैन । पूर्णज्ञानी कोही भएको भए त्यो मान्छे कति शक्तिसाली हुन्थ्यो होला । कसैले सुनाएको सिमित कुराको भरमा पूर्ण ज्ञान छ भन्नु आफैमा गलत हो । घटना भएको दिन दिन उहाँहरु ललितपूरको देविचौर भन्ने ठाउँमा निरिक्षण गर्न जानुभएको रहेछ । एउटा मान्छे वनमा खोरिया विराउन लागेको देख्नुभएछ । उसलाई समातेर ल्याउनुभएछ । प्रहरी लगाएर जिल्ला वनमा थुन्नुभएछ । यो खोरिया खन्न कसले दिएको भन्ने सोधखोज भएछ । जिल्ला विकास समितिले भनने उत्तर आएपछि, एलडिओको खोजी भएछ । डण्डुराज घिमिरे भन्ने थाहा भएपछि उसले किन रोकेन भन्ने प्रश्न आएछ । मन्त्री ज्युलाई नियम थाहा थिएन । स्थानिय विकास मन्त्रालय अन्तर्गत थिएँ । त्यसपछि मलाई वनमन्त्रालयमा डाकियो । म विषयगत समितिको बैठकमा थिएँ । बैठकै छाडेर वन मन्त्रालय हिँडे । नेपाल सरकारको एउटा मन्त्रीले बोलाएपछि म जानैपथ्र्यो ।  

त्यसपछि मन्त्री ज्यू म भएतिर आउनुभो । पाखुरामा समात्नुभो । कार्यकक्ष र बैठक कक्षबाट बाहिर लानुभो । मैले सोचेको थिएँ, ‘सल्लाहा गर्न लैजाँदै हुनुहुन्छ । तर ट्वाईलेट भित्र पुर्याउनु भयो । बाहिरबाट छिस्कने लगाइदिनु भो । करिब आधाघण्टा सम्म ट्वाइलेटमै बसेँ । भित्र केही सोच आएन । करिब आधा घण्टापछि सचिव ज्यू आएर खोल्दीनु भयो । त्यसपछि म सरासर मन्त्री भएतिर गएँ ‘म बस्दिन मन्त्री ज्यु भनेर हिँडे ।’

बोलाएर चार घण्टा कुराईयो । चार घण्टापछि वनमन्त्रालयमा बैठक सुरुभयो । बैठक चलेपछि मलाई स्पष्टिकरण सोधीयो । बनका स्टापले के हो, यस्तो भनेर प्रश्न गर्दै हुनुहुन्थ्यो । चार पाँच जना डिजिहरु थिए । कानुन अधिकृत लेखा अधिकृत, सचिव, मन्त्री थिए । म मात्रै बाहिरको मान्छे थिएँ । सबैले स्पष्टिकरण सोधी रहेका थिए । मैले आफ्नो तर्फबाट स्पष्ट पारिरहेको थिएँ । ‘मन्त्री ज्यु म पनि रेगुलेशन गर्न लागिरहेको थिएँ तर सकेको छैन । मैले दुई तिनवटा खानी बन्द गरिसकेको छु । अन्य गर्नको लागि समय लाग्ला सकिरहेको छैन । तर, हजुरले भनेजस्तो तिन दिन भित्र आदेश दिने अथोरिटी म होइन । खानी विभाग पनि छ । जिल्लामा बोर्ड छ । मजदुरको रोजी रोटीको कुरा छ । समस्या समाधान दुवै हुनुपर्छ मैले भने ।’ मैले यसो भन्दै थिएँ । उहाँले ‘मैले भनेपछि नमान्ने तँ को हो ?’ भन्नु भयो । उहाँले भन्ने वित्तिकै मान्नुपर्ने कानुनमा लेखेको थिएन ‘सबै खानी खारेज गर्न के गर्नुपर्यो मैले ’ भनेर मन्त्री ज्युले सोध्दै हुनुहुन्थ्यो । मैले ‘तीन दिन भित्र सक्दिनँ तर अध्ययन गर्न सकिन्छ ’ भनेको थिएँ । समिति गठन गर्न प्रस्ताव गरेको थिएँ । उहाँले तीन दिन भित्र बन्द गर्नु आदेश दिँदै हुनुहुन्थ्यो । जिल्ला वन अधिकृत प्रकाश प्याकुरेल हुनुहुन्थ्यो । ‘ए.. प्याकुरेल जी.. तपाईं सक्नुहुन्छ ?’ अधिकृत प्याकुरेल जीलाई मन्त्री ज्यूले सोध्नुभयो । प्याकुरेलजीको हात, शरिर नै कामिराखेको थियो । ‘म त सक्छु हजुर सक्छु ..’ उहाँले भन्नुभयो । मन्त्रीज्युले के चाहियो त तिमिलाई भनेर प्रश्न गर्दा उनले भने, ‘१२ जना महिला प्रहरी, २५ जना सशस्त्र प्रहरी चाहियो ।’ तर, उसँग त्यो अथोरिटि नै थिएन । त्यो दृष्य सम्झेर मलाई घृणा लागेर आउँछ । क्याकुरेलको त्यो जवाफ आएपछि मन्त्रीज्यु म भएतिर फर्कनु भयो, ‘उसले चाहिँ सक्ने तैँले चाहिँ नसक्ने किन, कारण के ?’ उहाँको प्रश्न थियो । ‘मैले त जे अवस्था छ त्यहि बताएको हो मन्त्री ज्यु, मलाई ढाँट्नु केही पनि छैन । तपाईंलाई गलत कुरा बताउन केही जरुरी पनि छैन ।’ मैले भने । मसँग जे हैसियत छ त्यहि वास्ताविकता थियो । त्यसपछि मन्त्री ज्यू म भएतिर आउनुभो । पाखुरामा समात्नुभो । कार्यकक्ष र बैठक कक्षबाट बाहिर लानुभो । मैले सोचेको थिएँ, ‘सल्लाहा गर्न लैजाँदै हुनुहुन्छ । तर ट्वाईलेट भित्र पुर्याउनु भयो । बाहिरबाट छिस्कने लगाइदिनु भो । करिब आधाघण्टा सम्म ट्वाइलेटमै बसेँ । भित्र केही सोच आएन । करिब आधा घण्टापछि सचिव ज्यू आएर खोल्दीनु भयो । त्यसपछि म सरासर मन्त्री भएतिर गएँ ‘म बस्दिन मन्त्री ज्यु भनेर हिँडे ।’ धेरै ठूलो अपेक्षा राखेर मैले जागिर खाएको मान्छे होइन । त्यो ट्वाइलेटमा नबसेको होइन । सधैभरि बसेको नै हो तर किन बसियो भन्ने मात्रै प्रमुख कुरा हो । अहिले पनि त्यहाँ जाँदा त्यो ट्वाइलेटमा छिर्छु होला नी । तर मुल कुरा भनेको कसैले पनि घमण्ड पाल्नु हुन्न । उहाँमा घमण्डको मात्रा बढी नै थियो । म एउटा सामान्य एलडिओसँग घमण्ड देखाएर के गर्ने ? सेकेण्ड क्लास अफिसरलाई देखाएर फाइदा थिएन । त्यो घटनापछि मलाई मान्छेहरुले अनावश्यक रुपमा सोध्ने खोज्ने गर्न थाले । म अनावश्यक टर्चर सहन नसक्ने मान्छे । बेकारको फोनहरु निकै आए । आफू बेकारमा त्यो घटनामा परेको थिएँ । उचाल्ने पनि साथीहरु आए । आन्दोलन गर्न जाउँ भन्नेपनि आए । जुलुस पनि गरे । मैले सामान्य कुरा लेखेर कान्तिपुरमा दिएँ । परिवारलाई मानसीक रुपमा निकै गाह्रो भयो । मैले घटनाको विषयमा परिवारलाई भनेका थिइन । मैले त जिन्दगीमा त्यस्ता अफ्टेरोहरु धेरै सामना गरेको छु, तर परिवारमा निकै पिडा हुँदो रहेछ । यो संसारमा सोझो तरिकाले बाटो अंगालेकालाई टिक्न धेरै गाह्रो छ । सिम्पल हुँदा के विग्रिन्छ मेरो प्रश्न नै यहि हो । लपन छपन किन गर्ने , साधारण हुँदा के विग्रिन्छ ? तर मैले साधारण भएबापतको सजायँ पाएको थिएँ जस्तो लाग्छ । अन्य कारण थियो भने मन्त्री ज्युले नै जानुन् ।                                                                                                        सुदीप विश्वकर्मासँगको कुराकानीमा आधारित