रञ्जित रे लाई फिर्ता बोलाईने

काठमाडौं । नेपालमा भारतीय कुटनीति असफल भएपछि राजदूत रञ्जित रेको नेपाल बसाइ धरापमा परेको छ । उनलाई भारत सरकारले फिर्ता बोलाउने तयारी गरेको छ ।

कुटनीतिक असफलताका कारण राजदूत रेलाई फिर्ता बोलाउनेबारे नयाँदिल्लीमा छलफल सुरु भैसकेको छ । पछिल्लो राजनीतिक अवस्थामा नेपालमा भारत विरोधी भावना बढ्दै गएपछि प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी र विदेशमन्त्री सुष्मा स्वराजबीच रेलाई फिर्ता बोलाउनेबारे छलफल भएको भारतीय सञ्चार माध्यमहरुमा चर्चा छ ।

राजदूत रेसँग शुक्रबार नेपाल सरकारले स्पष्टिकरण सोधेको थियो । सीमा क्षेत्रमा अघोषित नाकाबन्दी गरेको, गलत सूचना दिल्लीसम्म पुर्याएर दुई देशको सम्वन्ध बिगारेको, दस गजाको ‘नो म्यान्स ल्यान्ड’मा भारतीय सीमाबाट आएकाहरुले प्रदर्शन गरेको, मधेसी मोर्चाको प्रदर्शनमा सहभागीहरुलाई खाजाको व्यवस्था भारतीय नागरिकले गरेको लगायतका विषयमा उनीसँग कार्यवाहक परराष्ट्रमन्त्री खगराज अधिकारीले स्पष्टिकरण सोधेका थिए । नेपालमा यसअघिका कयौं पूर्वराजदूतहरुले नगरेको काम शुक्रबार राजदूत रेलाई गर्नुपरेको थियो ।

नेपालको पछिल्लो राजनीतिक परिस्थितिमा भारतीय नांगो हस्तक्षेपको नेपाल र भारतमा तिव्र विरोध भैरहेको छ । नेपालमा भारत विरोधी भावना बढ्दै पनि गएको छ । यस्ता कैयौं कारणले भारतको कुटनीति असफल भएर अन्तराष्ट्रियस्तरमा बदनाम भएको स्वयम् भारतीय पत्रकारहरुको भनाइ छ ।

भियतनामका लागि भारतीय राजदूतको अनुभव संगालिसकेका उनलाई दुई बर्षअघि भारतले नेपालको राजदूत बनाएर पठाएको थियो । त्यसअघि नेपालमा माओवादी गतिविधि चर्किरहेकाबेला उनी नेपाल मामिला हेर्ने विभागमा थिए । सन् २००५ मा नयाँ दिल्लीमा सात दल र माओवादीबीच भएको ऐतिहासिक १२ बुँदे सहमतिका पर्दापछाडिका योजनाकारका रुपमा समेत उनलाई लिइन्छ । त्यसैले नेपालका राजनीतिक दलहरुले आफूले भनेको मान्नेमा उनी विश्वस्त थिए । तर, त्यस विपरित नेपालको राजनीतिक घटनाक्रम अघि बढेपछि उनको कुटनीति असफल भएको मानिएको छ ।

संविधान जारी हुनैलाग्दा उनको सक्रियता निकै बढेको थियो । वास्तवमा नेपालको संविधानमा ७ बुदे संशोधन भारतले चाहेको थियो । त्यो लागू गराउन उनी राजनीतिक दलका शीर्ष नेता र बिभिन्न सम्वन्ध सुत्रसँग भेटघाट र छलफलमा सक्रिय थिए । तर, नेपालका राजनीतिक दलहरुले सुझावलाई बेवास्ता गर्दै जसरी भए पनि संविधान जारी गर्ने अठोट लिए र असोज ३ गते नयाँ संविधान २०७२ जारी भयो । त्यसको भोलिपल्ट संविधानको स्वागत समारोहमा एमाओवादी अध्यक्ष प्रचण्डले भारतलाई लक्षित गर्दै ‘हामी कसैको एसम्यान हुँदैनौं’ भनेका थिए ।

अन्तिम समयसम्म आफूले गरेको प्रयास विफल हुने देखिपछि राजदूत रे ब्रिफिङका लागि नयाँदिल्ली गएका थिए । तर, त्यतिबेला निकै ढिला भैसकेको थियो । नेपालको स्थितिबारे समयमै दिल्लीमा जानकारी नगराउनु पनि उनलाई फिर्ता बोलाउने एउटा कारणका रुपमा लिइएको छ ।

त्यसपछि भारतले प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको विशेष दूतका रुपमा विदेश सचिव एस जयशंकरलाई नेपाल पठाएको थियो । उनले पनि प्रमुख दलका शीर्ष नेताहरुलाई आफ्नो तहबाट संविधान जारी गर्ने समय पछि सार्न र मधेसवादी दलको समर्थन लिन दबाव दिएका थिए ।

एमाओवादी अध्यक्ष प्रचण्डले त एस जयशंकरको दबाव ठाडै अस्वीकार गरिदिएका थिए । यस्तो कुरा गर्न १५ दिन अघि आएको भए हुन्थ्यो भनेर प्रचण्डले उनलाई जवाफ फर्काएका थिए ।

यी तमाम घटनाक्रमबाट भारतको कुटनीति नेपालमा नराम्रोसँग असफल भएको पुष्टि भएपछि राजदूत रेलाई फिर्ता बोलाउनेबारे छलफल चलेको हो ।