चीनसँग जोडिने मुस्ताङको कोरल्ला नाकासम्म पन्ध्र दिनभित्र यातायात पुग्ने

पर्वत । नेपाल र चीनबीच व्यापारिक दृष्टिकोणले सबैभन्दा नजिक र उत्तम मानिएको उत्तरी मुस्ताङको कोरल्ला नाका खोल्न सकेमा १५ दिनपछि सोझै मालसामान ढुवानी गर्न सकिने देखिएको छ । पर्वतको मालढुङ्गादेखि कोरल्लासम्मको १९० किलोमिटर लामो मालढुङ्गा–जोमसोम– कोरल्ला सडकमा १५ दिनपछि सोझो यातायात सम्पर्क स्थापित गर्न सकिने भएकाले मालसामान तिब्बतबाट ढुवानी गर्न सकिने देखिएको हो । भारतले अघोषित नाकाबन्दी लगाइरहेको अवस्थामा सबैभन्दा छोटो दुरीमा र ठूलो क्षेत्रफलमा सुक्खा बन्दरगाह बनाउन सकिने कोरल्ला नाका खोल्नका लागि अहिलेसम्म सरकारले ठोस पहल गर्न सकेको छैन । मुस्ताङको सदरमुकाम जोमसोममा कालीगण्डकी नदीमा पानीको सतह घटेपछि १५ दिनपछि कोरल्लासम्म सोझै यातायात सम्पर्क कायम हुने सडक डिभिजन कार्यालय बागलुङले जानकारी दिएको छ । ‘चीन र नेपालले कोरल्ला नाका खोल्ने हो भने १५ दिनभित्रमा सोझो यातायात सम्पर्क स्थापित हुन सक्छ’ –डिभिजन प्रमुख राजेश पौडेलले भने –‘ दुई देशका बीचमा नाका खोल्न सहमति भएमा अहिले पनि एक ठाउँमा बाहेक सामान ढुवानी गर्न सकिन्छ ।’ पर्वतको  मालढुङ्गादेखि जोमसोमसम्मको ९० किलोमिटरसम्म ठूला मालवाहक ट्रक जान सक्छन् भने कालीगण्डकी नदी तरेपछि ४० किमीमा सुसाङ्गसम्म सडकको सोझो पहुँच छ । सुसाङ्गमा हल्का सवारीसाधनलाई हाइग्रेड भएकाले कठिन भए पनि फोर ह्विल ट्रक जोमसोमबाट सोझै कोरल्लासम्म पुगिराखेको डिभिजन प्रमुख पौडेलले बताए । कोरल्लादेखि तिब्बतको ढोङ्गबासेनसम्म पठारयुक्त सडक भएकाले तेलका ठूला ट्याङ्कर आउन सक्छन् । ‘यस वर्षपछि म्याग्दीको बेनीदेखि जोमसोमसम्म स्तरोन्नतिको काम हुने र जोमसोमदेखि कोरल्लासम्म पनि स्तरोन्नतिका लागि काम हुने भएकाले यो सडक बाह्रैमास सञ्चालनमा ल्याउन सकिन्छ’ – उनले भने । व्यापारिक र धार्मिक दृष्टिकोणले नाका सञ्चालन गर्न आवश्यक देखेर गृह र परराष्ट्र मन्त्रालयमा यसका बारेमा जानकारी गराएको मुस्ताङका प्रमुख जिल्ला अधिकारी नरहरि बरालले जानकारी दिए । सबै हिसाबले महत्वपूर्ण हुने यो नाका खुलाउनका लागि हाम्रो तर्फबाट पहल भइरहेको छ, केन्द्रले चीन सरकारसँग सहमति गर्नुपर्छ’ – नेपालका परराष्ट्र सचिव र चीनका राजदूतका बीचमा सन् २००३ मा यो नाका सञ्चालन गर्नका लागि सम्झौता भएको थियो । सन् २०१२ मा पनि यस्तै सम्झौता भएपनि त्यसको कागजात आफूसँग नरहेको  प्रजिअ बरालले बताए । ‘दुई देशका बीचमा सम्झौता भइसकेकाले अब सञ्चालनका लागि कूटनीतिक पहल गरे मात्रै पुग्छ’ –उनले भने– ‘ चीनलाई सुरक्षाको प्रत्याभूति दिएर नाका खोल्न सकिन्छ ।’ अहिले त्यहाँ धेरै समयपछि त्यहाँ सीमा प्रशासन कार्यालय र भन्सार कार्यालय राखिएको छ भने नेप्चुङ्गमा भन्सार कार्यालयसमेत सञ्चालनमा आइसकेको छ । नाका सञ्चालन गर्न र सुक्खा बन्दरगाह बनाउनका लागि अहिले सीमा क्षेत्रमा जग्गा अधिग्रहणको काम अघि बढाइएको मुस्ताङका प्रजिअ बरालले बताए । भन्सार, सुरक्षा निकायका लागि ५०० रोपनीभन्दा बढी जमिन अधिग्रहणका लागि काम भइरहेको उनले बताए । ‘यो नाका सञ्चालन भएमा धेरै फराकिलो पठारयुक्त जमिन भएकाले ठूलो सुक्खा बन्दरगाह बनाउन सकिन्छ’– उनले भने । मुस्ताङमा रहेका ५०० भन्दा बढी सुरक्षाकर्मीलाई पनि सडक मर्मतका लागि तयारी अवस्थामा राखिएको प्रजिअ बरालले जानकारी दिए । “नाका खुलाउने निर्णय भएमा सडक सञ्चालन गर्न तत्काल सुरक्षाकर्मीसमेत खटिने गरी बसेका छौँ”–उहाँले भन्नुभयो ।  विसं २०६२÷६३ अघिसम्म यो नाका खुला थियो । दुबै देशका सीमा क्षेत्रका नागरिक सजिलै आवतजावत गर्न र दैनिक उपभोग्य सामान किनबेच गर्न सक्थे । तर त्यसपछि चिनियाँ पक्षले सीमा क्षेत्रको सुरक्षा व्यवस्था कडा बनाएपछि नाका बन्द भएको मुस्ताङका पत्रकार तिलक विश्वकर्माले बताउनुभयो । चिनियाँ पक्षले सीमा क्षेत्रमा सेना नै परिचालन गरेर नेपालीलाई प्रवेशमा रोक लगाएको छ । धार्मिक पर्यटनका दृष्टिले पनि यो नाका महत्वपूर्ण रहेको छ  । रासस