‘पर्वतीय पर्यटन’ अध्ययनको आकर्षण बन्दै पर्वतीय सङ्ग्रहालय

पोखरा । पोखरा उपमहानगरपालिका–१७ स्थित अन्तर्राष्ट्रिय पर्वतीय सङ्ग्रहालय पर्वतीय पर्यटन अध्ययन गर्ने अध्येताका लागि आकर्षणको केन्द्र बन्दै गएको छ । नेपाल पर्वतारोहण सङ्घको ११ करोड ३० लाख ४८ हजार ८५० रुपैयाँको लागतमा कुल एकसय रोपनीमा फैलिएको परिसरको करिब छ रोपनी आठ आना क्षेत्रफलमा निर्माण सम्पन्न भई २०६१ साल माघदेखि सञ्चालनमा आएको यो सङ्ग्रहालयमा राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रियस्तरबाट विभिन्न अध्येता अध्ययन तथा अनुसन्धानका लागि आउने गरेका छन् । पर्वतीय पर्यटनका विभिन्न पक्षको प्रत्यक्ष रुपमा जानकारी पाउनसक्ने किसिमले सङ्ग्रहालयमा धेरै पक्ष समेट्ने प्रयास गरिएको सङ्घका अध्यक्ष आङछिरिङ शेर्पाले बताए । उका अनुसार हिमालैहिमालको देशका रुपमा परिचित नेपालमा आठ हजारभन्दा बढी उचाइ भएका १४, सात हजार ५०० देखि सात हजार ९९९ सम्मका ४०, छ हजारदेखि छ हजार ९९९ सम्मका ६०३ सहित कुल एक हजार ९१३ वटा हिमचुचुरा रहेका र तिनीहरूको जानकारी एकै ठाउँबाट लिनसक्ने गरी सङ्ग्रहालयमा व्यवस्था गरिएको छ । “एउटै छानामुनि विश्वका उच्च हिमाली शृङ्खलाको यस सङ्ग्रहालयमा जानकारी लिन सकिन्छ,” उनले भने ‘हाल फोटोहरू प्रदर्शन गरिएकामा निकट भविष्यमा नै आठ हजार मिटरभन्दा माथिका सबै हिमशृङ्खलाको आकार आउने गरी नमुना तयार गरिनेछ ।” सङ्ग्रहालय अवलोकनका लागि विद्यार्थीलाई ४० रुपैयाँ र सर्वसाधारण नेपालीका लागि ८० रुपैयाँको शुल्क लाग्ने व्यवस्था गरिएको छ । सार्कअन्तर्गतका पर्यटकलाई २०० रुपैयाँ र अन्य देशका पर्यटकका लागि ४०० रुपैयाँ अवलोकन शुल्क निर्धारण गरिएको सङ्घका प्रथम उपाध्यक्ष एवम् सङ्ग्रहालयका संयोजक सन्तवीर लामाले बताए । लामाका अनुसार अहिलेसम्म १२ लाख ३५ हजार ४४० जना सङ्ग्रहालय अवलोकनकर्ताबाट प्रवेश शुल्क स्वरुप १० करोड चार लाख १७ हजार २८ रुपैयाँ आम्दानी भएको छ । विश्वका मान्यता प्राप्त आठ हजारभन्दा बढी उचाइ भएका १४ वटा हिमशिखरमध्ये आठ हजार ८४८ मिटर अग्लो सर्वोच्च शिखर सगरमाथासहित आठवटा हिमाल नेपालमा पर्दछन् । नेपालमा पर्ने अन्य हिमालमा आठ हजार ५०६ मिटरको कञ्चनजङ्घा, आठ हजार ५१६ मिटरको लोप्से, आठ हजार ४८५ मिटरको मकालु, आठ हजार २०२ मिटरको चोयु, आठ हजार १६७ मिटरको धौलागिरि, आठ हजार १६३ मिटरको मनास्लु र आरोहणको इतिहासमा अग्रणी आठ हजार ९१ मिटरको अन्नपूर्ण हिमाल रहेका छन् । नेपाल सरकारद्वारा गठित पिक प्रोफाइल सब–कमिटीका संयोजकसमेत रहेका आङछिरिङ शेर्पाका अनुसार आठ हजार ५०५ मिटर अग्लो योलुङकाँङ, आठ हजार ४७६ मिटरको कञ्चनजङ्घा साउथ, आठ हजार ४७६ मिटरको कञ्चनजङ्घा सेन्टर, आठ हजार ४१३ मिटरको लोत्से सार र आठ हजारभन्दा माथिको एउटा मात्र ‘भर्जिन’ हिमाल आठ हजार ७७ मिटरको हेलुङखाँङ वयस्टसहित नेपालका थप ६ वटा हिमशृङ्खलाले निकट भविष्यमा मान्यता प्राप्त गर्नेछन् । यी हिमालसहित विश्वका हिमालमा आजसम्म भएगरेका गतिविधि, हिमालका काँठामा बसोबास गर्ने विभिन्न जातजाति, वेशभूषा, संस्कृति, जैविक विविधता, वन्यजन्तु, वनस्पति, खनिज पदार्थको एउटै छानामुनि अध्ययन र अवलोकन गरी भरपूर जानकारी लिन सकिने गरी पोखरामा अन्तर्राष्ट्रिय पर्वतीय सङ्ग्रहालय सञ्चालनमा आएको अध्यक्ष शेर्पाको भनाइ छ । सङ्ग्रहालयमा पर्वतारोहण, पदयात्री, स्किइङ, सिकार, अनुसन्धान, मानवीय गतिविधिका महत्वपूर्ण एवम् ऐतिहासिक पक्षको प्रदर्शनी, उपकरण सङ्कलन र जानकारीमूलक सामग्री प्रदर्शन गरिएको सङ्घका सल्लाहकार डा गणेश गुरुङले बताए । सङ्ग्रहालयमा विश्वकै अग्लो सगरमाथाको चुचुरो र गहिरो इजरायलको डेथ सीबाट ल्याइएको चट्टानकोसमेत अवलोकन गर्न सकिने व्यवस्थाले आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटनमा महत्वपूर्ण सहयोग पुग्ने सल्लाहकार गुरुङको धारणा छ । अपाङ्गमैत्री उक्त सङ्ग्रहालयमा पर्वतीय क्षेत्रका बासिन्दा, पर्वत तथा विविध पर्वतीय क्रियाकलाप तथा सहयोगी र सामाजिक गरी चार कक्षमा १२ उपकक्ष रहेको कार्यालय प्रमुख बलप्रसाद राईले बताए । एसियाकै नमुनाका रुपमा रहेको सङ्ग्रहालयमा भारत, पाकिस्तान, चीन, जापान, स्लोभानिया, ताइवान, अस्ट्रेलिया, बेलायत, अमेरिका, इजरायल, दक्षिण कोरिया लगायतका विभिन्न देशका पर्वतीय गतिविधि झल्काउने सामग्रीहरु प्रदर्शन गरिएका छन् । राईका अनुसार विश्वशान्तिको कामनाका साथ विभिन्न मुलुकका ख्यातिप्राप्त हिमाल आरोही, शुभचिन्तक, शुभेच्छुकसहित जापानको हिरोसिमामा सम्पन्न विश्व सम्मेलनमा हिमाल र हिमाली क्षेत्रको सुधारका लागि गरिएको सामूहिक प्रतिबद्धतासहितको हस्ताक्षरसमेत सङ्ग्रहालयमा प्रदर्शन गरिएका छन् । सङ्ग्रहालयको बाहिरी क्षेत्रमा पर्वतीय सङ्ग्रहालय स्थापनामा महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्नुहुने दावानोर्वु शेर्पा, डा हर्क गुरुङ र कुमार खड्गविक्रम शाहको अद्र्धकदको सालिक निर्माण गरिएका छन् भने मनोरम मनास्लु हिमालको नमूना र कृत्रिम क्लाइम्बिङ वालसमेत निर्माण गरिएका छन् । सङ्ग्रहालयमा दैनिक स्वदेशी तथा विदेशी पर्यटकको भीड लाग्ने गरेको छ । अहिलेसम्म पाँच लाख ९० हजार ८५२ जना विद्यार्थी, तीन लाख ८१ हजार ९६७ जना सर्वसाधारण नेपाली, सार्क राष्ट्रबाट ९२ हजार ६६९ जना पर्यटक र अन्य बाह्य एक लाख ६० हजार ४२५ जना पर्यटकले अवलोकन गरिसकेको तथ्याङ्क छ । सङ्ग्रहालय परिसरबाहिर मात्र घुम्ने प्रयोजनका लागि १० हजार ६४ जनाले अहिलेसम्म टिकट काटेका छन् भने ६४ हजार ७० जना विशेष अतिथिले सङ्ग्रहालयको अवलोकन गरेको देखिएको छ । पछिल्लो समयमा विभिन्न शैक्षिक संस्थाबाट पर्वतीय पर्यटन अध्ययनका लागि स्वदेशी एवम् विदेशी विद्यार्थी आउने क्रम बढेको सङ्ग्रहालयले जनाएको छ । रासस