संस्कृति संरक्षणमा कुमाल समुदाय

नवलपरासी, राज्यले सीमान्तकृत जातिका रुपमा सूचीकरण गरेकाे कुमाल समुदायहरुको पारम्परिक संस्कृति समेत लोप हुँदै गएको छ । सबैभन्दा बढी कुमालहरुको जनसंख्या रहेको नवलपरासीमा याे समुदायको भाषा, पोषाक, कलासंस्कृति, चाडपर्व, पेशा लाेप हुँदै गएपछि स्थानीय संस्कृति संरक्षणमा जुटेका छन् । संस्कृति नै लोभ हुनेभएपछि नवलपरासीका कुमाल समुदायका मानिसहरु संस्कृति रक्षामा जुटेकाे नेपाल कुमाल समाज सुधार समिति नवलपरासीका उपाध्यक्ष दशरथ गोडसरे कुमालले बताए । कुमालका अनुसार कुमाल समुदायको मुख्य पारम्परिक पेशाको रुपमा रहेको माटाका भाँडा बनाउने काम अहिले थाेरैले मात्रामा गर्ने गर्छन् । कुमालको परिचय दिने सेतो र हरियो रंगको महिलाहरुले लगाउने सेतो पटुकी, पुरुषले लगाउने ईस्टकोट, पाउरे नाच, सोरठी झयाउरे गीत एवं नाचसमेत अहिलेका युवा पिंढीमा हराउँदै गएपछि सांस्कृतिक समुह गठन गरी सामुहिक रुपमा नाचिने गित र नाच नयाँ पुस्तालाई सिकाउन थालेका छन् । कुमालको कतिपय चार्डपर्व र संस्कृति थारु जातिसँग त कतिपय संस्कृति पाल्पाली मगर एवं दराई बोटे समुदायसँग पनि मिल्छ । कुमाल समुदायमा गोडसरे, गौरा, राना, हर्दीया, गुरुडगे, तुरिया, पाल्पाली मुखियासहित ४७ प्रकारका जातिहरु रहेका छन् । पछिल्लो समयमा जो जातिका युवाहरु अन्र्तजातीय विवाहसमेत गर्न थालेका छन् । अन्तर्जातीय विवाह बढेपछि सरकारले लोपोन्मुख भने जस्तै कुमाल जातिको पहिचान नै लोप हुने अवस्था आएकोले पहिचानको रक्षाका लागि संगठित हुन थालेको नेपाल कुमाल समाज सुधार समिति नवलपरासीका अध्यक्ष गांधी बहादुर कुमाले बताए । गीत नाचको माध्यमबाट मात्रै कुमालको संस्कृति रक्षालाई सरल र प्रभावकारी तरिकाले संरक्षण गर्न सकिने भएका कारण पहिला संस्कृति संरक्षणका लागि कुमालको पारम्परिक पोशाक लगाई कुमाल भाषामा नै गाईने सोरठी, पाउरे लगायतका गीत, नाच लगायतका सांस्कृितक कार्यक्रमबाट यो अभियान शुरु गरिएको कुमाल संस्कृतिकका जानकार राधिका कुमालले बताइन् । देवनागिरी लिपी नै प्रयोग गर्ने कुमाल जातिको आफनै प्रकारको भाषा रहेको भएता पनि नवलपरासीको नयांबेलाहानी, तमसरिया, प्रसौनी लागाएतका केही गाविसहरुमा रहेका कुमालहरुले आफनो कुमाल भाषामा बोल्ने गर्छन् । तर, जिल्लाको अन्य स्थानमा रहेका कुमालहरुले आपसी बोलचालमा नेपाली भाषा नै प्रयोग गरेको पाईन्छ । जिल्लाका नयाँ बेलहानी, गैडाकोट, सुनवल, तमसरिया, बुलिङटार, प्रसौनी लगायतका गाविसहरुमा कुमाल समुदायको बाक्लो बस्ती रहेको छ । देशभरिमा करिब १ लाख २१ हजार जनसंखया रहेका यो जाति रहेको छ । नवलपरासीमा मात्रै ६० हजार भन्दा बढी कुमालको जनसंख्या रहेको नेपाल कुमाल समाज सुधार समितिको तथ्यांक छ ।