वैद्य पत्नी सुष्मालाई एसएलसीमा लोटरी

काठमाडौ । कम्युनिष्ट क्रान्तिका जीवनको झण्डै पुरै समय विताएका माक्र्सवादी चिन्तक तथा नेकपा (क्रान्तिकारी माओवादी) का अध्यक्ष मोहन वैद्यकी श्रीमती सुष्मा वैद्य यो वर्ष पनि प्रवेशिका परीक्षा एसएलसीमा दिइरहेकी छिन् । पढाइलाई उमेर छेक्दैन भन्ने उदाहरण बनेकी सुष्मा बालबालिका र वृद्धवृद्धाका लागि पनि प्रेरणा बनेकी छन् । माक्र्सवादी शिक्षा बाहेक अरु शिक्षालाई बुर्जुवा शिक्षा भन्ने गरेकै गैरकम्युनिष्टहरुले सुष्मालाई हाँसोको पात्र पनि बनाए । ५२ वर्षको उमेरबाट साना बालबालिकासँगै बसेर पढ्न थालेकी सुष्माले गत वर्ष एसएलसी परीक्षाको नियमित परीक्षार्थी भएर परीक्षा दिइन् । पाको उमेर, घरकी गृहिणी, माक्र्सवादी चिन्तक तथा माओवादी अध्यक्ष पत्नी भएका कारण पनि उनलाई पढाइमा अवरोध हुनु स्वभाविक थियो । यो उमेरमा पढेर पास गर्न सकिन्न भन्दै माओवादीका अन्य नेताका पत्नीहरुले भने बीचमै पढाइ छाडेका थिए । आफ्नो दौंतरी महिलाहरुले पढाइ छाडे पनि उनको पढाइप्रतिको लगाव हटेन । उनी गत वर्ष नै एसएलसी परीक्षा पास हुने विश्वास ब्यक्त गर्दै उच्च शिक्षा पनि पढ्ने बताएकी थिइन् । गत वर्षको एसएलसी परीक्षामा सुष्माले सोंचेको जस्तो नतिजा पनि आएन । त्यसैले यो वर्ष उनले परीक्षा दिन्नन् भन्ने धेरैले लख काटेका थिए । असफलता नै सफलताको चिन्हको भनेर उनले परीक्षाको तयारी जारी राखिन् । पहिलो पटक एसएलसी परीक्षा दिएर अनुभव पनि संगालेकी उनलाई यो वर्ष पास गर्न गाह्रो थिएन । तर यो वर्ष भने सरकारले नै सबै परीक्षार्थी पास गर्ने गरी ‘ग्रेडिङ’ प्रणाली शुरु गरेपछि उनलाई अर्को सौभाग्य जुरेको छ । ‘यो उमेरमा पढेर पास भइन्न’ भन्नेहरुको मुखमा अब ताल्चा लाग्ने भएको छ । हुनत पास भइसकेपछि भन्ने त जे पनि भन्दा हुन्, त्यसको कुनै प्रवाह गर्ने बानी सुष्मामा छैन । गत वर्ष पहिलो पटक एसएलसी दिँदा निकै चर्चा भए पनि अहिले भने खासै चर्चा भएको छैन । उनी आफैले पनि पढाइमा बाधा पर्ने भएकाले यसपटक चर्चामा आउन पनि चाहिनन् । मोहन वैद्यसँग वैवाहिक वन्धनमा बाँधिएको झण्डै ४० वर्षपछि सुष्माले गत वर्ष एसएलसी परीक्षा भाग लिएकी थिइन् । प्युठान खैरा गाविसका वैद्य सात भाइ मध्येका जेठा हुन् । २०१३ सालमा जन्मिएकी सुष्माको २०३१ साल असोजमा वैद्यसँग प्युठानको खैरा गाविसको कुश्मारुखमा प्रगतिशील विवाह भएको थियो । पण्डित शशिधरका छोरा वैद्यसँग त्यतिबेला नै प्रगतिशील विवाह गरेकी उनले विवाह गरेपछि पढ्ने मौका पाउने कुरै भएन । अझ नेपालको औपचारिक शिक्षालाई बुर्जुवा शिक्षाका रुपमा परिभाषित गर्दै समाजमा माक्र्सवादी शिक्षाको पाठ पढाउने श्रीमानले बुर्जुवा शिक्षा पढ्न प्रश्रय दिने कुरै भएन । २०१३ सालमा अर्घाखाँचीमा जन्मिएकी सुष्माले रजथलस्थित राइसचौर निमाविमा ४ कक्षासम्म पढेकी हुन् । उनी तीन बहिनी मध्येकी माहिली हुन् । कान्छी बहिनीले एसएलसीसम्मको अध्ययन गरे पनि दिदीले भने अध्ययन गर्ने अवसर पाइनन् । सुष्माको विवाहपछि वैद्य परिवार दाङ बसाई सर्यो । वैद्य परिवार दाङ बसाई सर्दा मोहन वैद्य भूमिगत भइसकेका थिए । पढ्ने उमेरमा पढ्ने अवसर नपाएकी सुष्माकी तीन छोरीहरु लता, सिर्जना र चेतनाले भने स्नातकसम्मको अध्ययन गरिसकेका छन् । छोरीहरुकै प्रेरणाले ‘बुर्जुवा’ भनिने औपचारिक शिक्षाको प्रमाणपत्र लिन कस्सिएकी सुष्मालाई काठमाडौंका प्रेरणा स्कुलले अर्को प्रेरणा प्रदान गर्यो । ५२ वर्षको उमेरमा औपचारिक शिक्षाका लागि काठमाडौ बसपार्कको प्रेरणा महिला विद्यालयमा उनी भर्ना भइन् । सिकाईको स्तरवृद्धि अनुसार कक्षा फड्काउने यो विद्यालयमा उनी पढ्न थालेको ६ वर्षमा नै १० कक्षामा पुगिन् । श्रीमान राजनीतिक चिन्तक अनि छोरी ज्वाईँहरु तथा परिवारका सबै सदस्य पढेलेखेकै भएकाले पाको उमेरमै भए पनि सुष्मालाई पढ्ने उत्प्रेरणा र वातावरण मिल्यो । उनले औपचारिक शिक्षाका लागि विद्यालय भर्ना भएदेखि नै पार्टीमै बुर्जुवा शिक्षा लिन थालेको भनी आलोचना भए पनि कुनै प्रवाह नगरी अध्ययन अगाडि बढाएकी उनले केही महिनापछि उच्च शिक्षाका लागि भर्ना भएमा अनौठो मान्नुपर्ने छैन ।