पानी परेपछि टहरो छाडेर जङ्गलको बास

गोरखा, २८ असार । ‘हिजो नि उस्तै आज नि उस्तै भोलि के हुने हो ? न दिन राम्रो न साँझ हाम्रो कतिञ्जेल रुने हो ? हामी भयौँ बेघरबार चरी लै’जा समाचार’ गायकद्वय अञ्जान बाबु र सङ्गीत स्रोताको स्वर भरिएको कर्णप्रिय यो गीतमा झल्किएको जस्तै पीडा अहिले उत्तरी गोरखाका भूकम्पपीडितले झेल्दै आएका छन् । भूकम्पले घर भत्काएको पीडा केरौंजावासीलाई छँदै थियो । त्यसमाथि गत वर्ष असार ११ र भदौ ५ मा गएको पहिरोले वडा नं ४ का १३७ टहरा बगाएपछि अर्काको जग्गा खोजेमा भाडा तिरेर केरौंजावासी बस्न बाध्य भए । यही असार १५ र २१ गतेको पहिरोले केरौंजा–१ का १३ टहरा पुरेपछि भूकम्पपीडित गाउँबाट विस्थापित भए । पहिरोमा पुरिँदा केरौंजाबेँसीका तीन जनाले ज्यान गुमाउनुप¥यो । घाइते तीन जनाको शिक्षण अस्पतालमा उपचार भइरहेको छ । गएको रात पनि केरौंजावासीले स्थानीय प्रप्चेतको जङ्गलमा बिताए । सिमसिम पानी परेपछि टहरो छाडेर केरौंजावासी सुरक्षित ठाउँको खोजीमा जङ्गलतिर निस्कन्छन् । ओढ्ने प्लास्टिक लिएर गाउँले बास खोज्दै जङ्गल पुगेको केरौंजा–४ का काजी गुरुङले बताए । “हामी कहिल्यै घरमा बस्न नपाउने भयौँ,” उनले भने – “भूकम्पले घर भत्कायो, सहेकै हो । पहिरोले टहरो बगायो फेरि बनायौँ । पहिरोले फेरि टहरो पु¥र्यो अब कहाँ जाने ?” गाउँको दुवैतर्फबाट ठूला पहिरो झरेपछि केरौंजावासी सुरक्षित ठाउँमा स्थानान्तरण हुन चाहन्छन् । पहिरोले भूकम्पपीडितका टहरा मात्रै होइन, गाविस भवन, सामूहिक आवास गृह, स्वास्थ्य चौकीलगायत संरचना जोखिममा छन् । प्राकृतिक प्रकोपमा परेका गाउँलेलाई राख्न सेनाले हालै निर्माण गरेको आठकोठे सामूहिक आवास गृह पहिरोको उच्च जोखिममा परेपछि बास खोज्दै गाउँले जङ्गल पस्नुपरेको हो । भूकम्पले चर्केको जमिनमा भल पसेपछि जताततै पहिरो झर्न सुरु गरेको गाउँले बताउँछन् । पहिरोले गर्दा केरौंजा १, २, ३ र ४ नं वडाका गाउँ अन्यत्रै सार्नुपर्ने देखिएको छ । तर प्रशासनले जोखिमयुक्त पहिचान भएका बस्ती सुरक्षित ठाउँमा सार्न आलटाल गरिरहेको छ, पहल गरेको छैन । गाउँ पुगेका भूगर्भविद्ले केरौंजावासीलाई बर्खाअघि नै सुरक्षित ठाउँमा सर्न सुझाव दिएका थिए । गाउँलाई अन्यत्रै सुरक्षित ठाउँ खोजेर सार्न आग्रह गर्दै पूर्व गाविस अध्यक्ष सुकबहादुर गुरुङ नेतृत्वको टोलीले स्थानीय प्रशासनमा जानकारी पनि गराएको हो । तर बस्ती सार्न आलटाल भएपछि गाउँले जोखिमयुक्त ठाउँमै बस्दै आएका छन् । कुन बेला पहिरो झरेर अस्थायी टहरा बगाउने हो भन्ने त्रासमा गाउँले छन् । दिनभर कोदो रोप्न गएका गाउँले साँझपख पानी दर्केपछि टहरो छाडेर जङ्गलतिर जानुपर्ने बाध्यता रहेको छ । मासिक रु एक हजार भाडा तिर्दै अर्काको बारीमा सञ्चालन गरिएको केरौंजा मावि पहिरोको उच्च जोखिममा छ । विद्यालयमा ४६५ जना विद्यार्थी पढ्दै आएका छन् । कक्षा ९ मा पढ्दै आउनुभएकी छात्रा सरिता गुरुङले पानी परेपछि विद्यालयमा पढ्न नसकिने बताइन । “त्रिपाल च्यात्तिएको छ,” उनले भनिन् – “पानी परेपछि कक्षाकोठामा गजगज हिलो हुन्छ ।” विद्यार्थीलाई जुकाले पनि सताएको छ । शिक्षक सञ्जय ढकालका अनुसार पानी परेपछि हिलो हुने र माथिबाट पहिरो आउने डरले नियमित पठनपाठन गर्न सकिएको छैन । बर्खाका लागि विद्यालय बन्द गरिएको उनको भनाई छ । पहिरोले खच्चड हिँड्ने घोडेटो बाटो पनि अवरुद्ध हुँदा खच्चड प्रयोग गर्न सकिएको छैन । खाद्यान्न ढुवानीको एकमात्र साधन खच्चड सञ्चालन नहुँदा नुन, तेलजस्ता दैनिक उपभोग्य सामग्रीको अभाव देखिन सुरु भएको छ । पहिरोले विस्थापित भएकाहरुले त्रिपाललगायत राहत सामग्री नपाएको गुनासो गर्दै आएका छन् । यद्यपि पिपुल इन निड, अक्सफामलगायत गैरसरकारी संस्थाले स्थानीय प्रशासनसँग समन्वय गरी राहत वितरण गरेको जनाएको छ । केरौंजा, कासीगाउँ, मान्वु, बारपाकको स्नान, पोखरी, मान्द्रे, लाप्राक, गुम्दा, मुच्चोकलगायत गाविसका अधिकांश गाउँ सुरक्षित ठाउँमा स्थानान्तरण गर्नुपर्ने जिल्ला दैवी प्रकोप उद्धार समितिको बैठकले निर्णय गरे पनि एउटै गाउँ सुरक्षित ठाउँमा स्थानान्तरण गरिएको छैन । सरकारले उत्तरी गोरखाका जोखिमयुक्त पहिचान भएका बस्तीलाई पालुङ्टार क्षेत्रमा ‘स्मार्ट सिटी’ बनाएर सार्ने बताए पनि सो क्षेत्रमा केही काम सुरु भएको छैन । प्रजिअ नारायणप्रसाद भट्टले जोखिमयुक्त बस्ती सुरक्षित ठाउँमा सार्नेबारे आवश्यक पहल भइरहेको जानकारी दिनुभयो । केरौंजा, उहियाको खोर्लाबेँसीलगायत ठाउँका स्थानीयवासीलाई तत्काल सुरक्षित ठाउँमा बस्न आग्रह गरिएको भन्दै उनले बर्खापछि सुरक्षित ठाउँ खोजेर दीर्घकालीन रुपमा स्थानान्तरणको काम गरिने जानकारी दिए । जोखिमयुक्त पहिचान भएका बस्तीका गाउँलेलाई पहिरोको त्रास नहुने ठाउँ खोजेर बर्खाभर बस्न आग्रह गरिएको उनले बताए । भूकम्पपछि जिल्ला दैवी प्रकोप उद्धार समितिले २२ गाविसका ४३ गाउँ सुरक्षित ठाउँमा सार्नुपर्ने निर्णय गरेको थियो । तर एउटै बस्ती अन्यत्र सार्ने काम भएको छैन । परकम्प र पहिरोको त्रासले भूकम्पपीडित रातमा निदाउन सक्दैनन्, दिनमा काममा जान सक्दैनन् । रासस