बीस हजार सुधारिएको चुल्हो निर्माण

इलाम । दुई वर्षको अवधिमा इलाममा २० हजारभन्दा बढी सुधारिएको चुल्हो निर्माण भएका छन् । सन् २०१७ सम्ममा घरभित्रको धुवाँमुक्त जिल्ला बनाउने लक्ष्यका साथ सन् २०१३ देखि सुरु गरिएको अभियानका क्रममा हालसम्ममा २० हजार १८० वटा सुधारिएको चुल्हो निर्माण गरिएका छन् । जिल्लाका ४३ गाविस र तीन नगरपालिकामध्ये सात वटा गाविस घरभित्रको धुवाँमुक्त गाविस घोषित भइसकेका छन् भने चार वटामा चुल्हो निर्माण सकेर घोषणा चरणमा छन् । गोर्खे, सिद्धिथुम्का, लुम्दे, साँखेजुङ, सोयाङ, नामसालिङ, जितपुर गाविसलाई प्रदूषणमुक्त घोषणा गरिसकिएको छ । प्याङ, पुवामझुवा, माइमझुवा र जोगमाई गाविस घोषणा चरणमा रहेका छन् । चौसट्ठी हजार ५०० घरधुरीमध्ये ४४ हजार घरधुरीमा अझै पनि परम्परागत चुल्होको प्रयोग भइरहेको छ । फलामे चुल्हो निर्माणमा वैकल्पिक ऊर्जा प्रवद्र्धन केन्द्रले अनुदान दिए पनि सुधारिएको चुल्हो भने अनुदानको व्यवस्था छैन । दुई मुखे फलामे चुल्होमा रु तीन हजार र तीन मुखे चुल्होमा रु चार हजार तथा लक्षित वर्गलाई प्रतिचुल्हो रु एक हजार थप अनुदानको व्यवस्था रहेको छ । उत्तरी क्षेत्रका घरधुरीमा भने फलामे चुल्हो बनाउने धेरै छन् । जिल्ला विकास समितिअन्तर्गत वातावरण ऊर्जा तथा जलवायु शाखाका अनुसार घरभित्रको सुधारिएको चुल्हो निर्माण अभियानलाई व्यापक बनाइएपछि धेरै चुल्हो बनेको नामसालिङ सामुदायिक विकास केन्द्रअन्तर्गत वातावरण ऊर्जा तथा जलवायु परिवर्तन शाखाको सेवा केन्द्रका संयोजक प्रकाश खतिवडाले बताए । जिल्लाका गजुरमुखी, इभाङ, शान्तिडाँडा, साङरुम्वा, दानाबारी, चिसापानीलगायत १३  गाविसका ४० प्रतिशत घरधुरीमा सुधारिएको चुल्हो निर्माण भइसकेको छ । यी गाविसलाई चालु आवमा घरभित्रको धुवाँमुक्त बनाउने लक्ष्यका साथ चुल्हो निर्माणलाई प्राथमिकता दिइएको खतिवडाको भनाइ छ । खुला दिसामुक्तलाई गाविसले न्यूनतम शर्त मापन तथा कार्यसम्पादन मूल्याङ्कनमा पहिलो सूचक मानेको छ भने घरभित्रको धुवाँमुक्तलाई दोस्रो सूचकका रुपमा लिइएको छ । सुधारिएको चुल्हो निर्माण अभियानलाई प्रभावकारी बनाउन जिविसले गाविस सचिवको क्षमता अभिवृद्धि, सुधारिएको चुल्होको तथ्याङ्क अद्यावधिक गर्ने र चुल्हो प्रवद्र्धकलाई तालिमजस्ता कार्यक्रम सञ्चालन गरिरहेको छ । सुधारिएको चुल्हो क्षेत्रमा जिविस, नामसालिङ सामुदायिक विकास केन्द्रलगायत गैरसरकारी संस्था सक्रिय छन् । रासस