भूकम्पका डरलाग्दा धक्का कायमै रहँदा के हेरिरहेछन् सरकार र विज्ञ ?

  काठमाडौं, विनाशकारी महाभूकम्प गएको ३ साता नाघ्न लागिसक्दा समेत दिनहुँ डरलाग्दा धक्काहरु आउने क्रम जारी नै रहेकाे छ । सरकारी सञ्चारमाध्यम, कतिपय विज्ञ र सरकारी अधिकारीहरु मिनेटैपिच्छेजसो आम जनतालाई निर्धक्क रहन अपिल गरिरहेका छन् । तर, अझै पनि भूकम्पको के–कस्तो जोखिमको के–कति सम्भावना बाँकी छ भन्नेबारे जनता ढुक्क हुन पाउनेगरी पटक्कै सूचना दिइरहेका छैनन् । राजधानीलाई घेरेर गोर्खादेखि दोलखासम्मलाई खतराको संकेत दिँदै नुवाकोट, काठमाडौं, ललितपुर, मकवानपुर, सिन्धुपाल्चोकलगायतका स्थानलाई केन्द्रविन्दु बनाएर  दिनदिनैजसो साढे ४ देखि साढे ५ म्गाग्निच्युडसम्मका भूकम्पका धक्का दिनहुँ आधा दर्जनको संख्यामा कायम छन् । यो स्थितिमा प्रभावित क्षेत्रका घर–कोठा सग्लै भएका समेत धेरैजसो जनता त्रसित भई घर र डेरा छाडेर प्लास्टिकको ओतमुनि खुला चौर, सडक र खेतबारीमा रात बिताइरहेका छन् । घर क्षतिग्रस्त भएका वा पूर्णतः भग्नावशेषमै परिणत भइसकेकाहरुको त झन् बेहाल छँदै छ । यस्तो संवेदनशील अवस्थामा अबको सम्भावना के हो, यो समयमा के–कसरी र के–कस्ता सजगता अपनाउनुपर्ने हो, कुन–कुन स्थानका र के–कस्ता संरचनामा बस्न मिल्ने हो वा नमिल्ने हो भन्नेजस्ता प्रश्नबारे जिम्मेवार निकायहरुले जनता आश्वस्त हुनेगरी कुनै भरपर्दो सल्लाह, सुझाव र ढाडस पटक्कै दिइरहेका छैनन् । एकापसमै परस्पर विरोधीजस्ता लाग्ने, अमूर्त र गोलमटोलका बहस, तर्कवितर्क र प्रचारवाजीले जनतामा झनै चर्को अन्योलता सिर्जना गरिरहेको छ । के–कस्तो छ त अझै भूकम्पको जोखिम ? यतिबेला भूकम्पको जोखिम कस्तो छ भन्नेबारे न त कुनै सरकारी निकाय र अधिकारीले स्पष्टताका साथ जनतालाई सुसूचित गर्न सकेका छन्, न कुनै विज्ञ–विशेषज्ञले । न त कुनै राष्ट्रिय संघ–संस्थाले जनतालाई ढुक्क र निर्धक्क तुल्याउनेगरी सोझो परामर्श दिइरहेका छन्, न त कुनै अन्तर्राष्ट्रिय निकाय या संघ–संस्थाले नै यो काम गरिरहेका छन् । जनतालाई सुसूचित पार्ने प्रयास गरेजस्तो देखिए तापनि अहिले चौतर्फी अन्योल, भय र त्रास सिर्जना गर्नेगरी अपवाहहरुको बाढी मात्रै चलाएका छन् सबैले । शुक्रबार र शनिबार गएका भूकम्पको सरकारी आँकडा मात्रै हेर्दा पनि स्थिति अझै पनि भयावह देखिएको छ । शनिबार मात्रै पनि विभिन्न स्थानमा केन्द्रविन्दु बनाएर साँझ साढे ५ बजेअघिसम्म ४ म्याग्निच्युडमाथिका ८ वटा भूकम्प आइसकेका छन् । राष्ट्रिय भूकम्प मापन केन्द्रका अनुसार बिहान ६ बजेदेखि साँझ साढे पाँच बजेसम्ममा राजधानी वरिपरि मध्यनेपालमा केन्द्रित भई ८ पटक भूकम्प आएका हुन् । बिहान २ बजेर १५ मिनेटमा गोरखालाई केन्द्रविन्दु बनाएर ४ म्याग्निच्युडको भूकम्प आयो । त्यसलगत्तै ४ बजेर २८ मिनेटमा अनि ४ बजेर ३८ मिनेटमा दोलखालाई केन्द्रविन्दु बनाएर ४.१ म्याग्निच्युडका दुई भूकम्प आए । ६ बजेर ११ मिनेट जाँदा नुवाकोटलाई केन्द्रविन्दु बनाएर र लगत्तै ६ बजेर ३१ मिनेट जाँदा धादिङ–गोरखालाई केन्द्रविन्दु बनाएर  ४–४ म्याग्निच्युडका दुई भूकम्प आए । त्यस्तै बिहान ९ बजेर २४ मिनेटमा सिन्धुपाल्चोक र ९ बजेर ३५ मिनेटमा ललितपुर–मकवानपुरलाई केन्द्रविन्दु बनाएर फेरि ४.२ म्याग्निच्युडका दुईवटा भूकम्प आए । साँझ ५ बजेर १९ मिनेटमा दोलखालाई केन्द्रविन्दु बनाएर ५.५ म्याग्निच्युडको भूकम्प आयो । यसअघि शुक्रबार पनि ४ भन्दा माथि ५.५ म्याग्निच्युडसम्मका भूकम्प ६ पटक आए । त्यसअघि बिहीबार ४ देखि ५ म्याग्निच्युडसम्मका भूकम्प १० पटक आएका थिए । यसरी हेर्दा न त भूकम्पको संख्या घटेको देखिन्छ न क्षमता नै । सरकारी निकाय र विज्ञहरुले वैशाख १२ गते दिउँसो ११ः२६ मा आएको ७.६ म्याग्निच्युडको मात्रै भूकम्प भएको र त्यसयताका सबै प्रतिकम्पनहरु मात्रै भएको बताउने गरेका छन् । यसबीच ६.३, ६.८, ६.९ म्याग्निच्युडका डरलाग्दा थप भूकम्प समेत गएका छन् र ती सबैलाई समेत उनीहरुले ‘प्रतिकम्पन’ नै भनेका छन् । जबकि ‘प्रतिकम्पन’ का यिनै धक्काले समेत राजधानीका मजबुत ठानिने ठूलठूला आरसीसी भवन समेत ध्वस्त बनाएर दर्जनौंको ज्यान लिइसकेको छ; दोलखा, सिन्धुपाल्चोक, रामेछाप, काभ्रे, गोरखालगायतका ठाउँमा रहेका कच्ची र माटोका तथा अघिल्ला भूकम्पले थिलथिलो पारेका घरहरु र त्यहाँ रहेका नागरिक, वस्तुभाउ र धनमालको त कुरै छाडौं । यो स्थितिमा कुन–कुन अवस्था र स्थानका नागरिक घरभित्र पस्न, खान, काम गर्न र बास बस्न मिल्ने हो अनि कुन–कुन अवस्था र स्थानका नागरिकले के–कसो गर्न नमिल्ने हो– सर्वसाधारणले बुझ्ने र ढुक्क हुने भाषामा कसैले मार्गनिर्देशन गरेको छैन । बरु यसबीच जनता थप भयभीत हुने र जनजीवन अझै बढी अस्तव्यस्त हुने खालको अनेकथरी प्रचारवाजी भएका छन् । तिनको आधिकारिकता एवम् सत्यताबारे समेत कुनै जिम्मेवार निकायले स्पष्ट पार्ने प्रयास नगर्नु आश्चर्यको विषय भएको छ ।