सुधारगृह होइन अपराध केन्द्र बन्दै नेपालका जेल

६ साउन, काठमाडाैं । घटना १ : लागुऔषध मुद्दामा १० वर्ष कैद सजाय पाएका सन्की भनिने रावणजित तामाङ डेढ वर्षमै जेलबाट छुटे । आफ्नो सट्टामा राजकुमार तामाङलाई उनले पैसा दिएर जेलमा राखेका थिए । तीन साताअघि रावणजितलाई प्रहरीले सुन्धारामा पक्राउ परेपछि यो रहस्य खुल्यो । घटना २ : असल चालचलन भएको भन्दै सरकारले आधा कैद मिनाहा गरेर १५ जेठमा छुटेका निरु गुरुङ १७ असारमा बुटवलमा पक्राउ परे । हतियार देखाई लुटपाट गरेको घटनामा उनी पक्राउ परेका थिए । कैद मिनाहामा छुट्दा धेरै खर्च भएकाले पैसा उठाउन पुनस् चोरीमा लागेको उनले बताएका छन् । उनीसँगै पक्राउ परेका अन्य तीनजना पहिला जेल परेर छुटेका व्यक्ति थिए । घटना ३ : लागुऔषध मुद्दामा १५ वर्ष कैद सजाय सुनाइएका कैदी पासाङ शेर्पा गत २६ फागुनमा अस्पताल जाने भन्दै प्रहरीलाई नै लिएर जोरपाटीस्थित डेरामा गए । प्रहरीलाई झुक्याएर डेराबाटै फरार भए । डिल्लीबजार कारागारका इन्स्पेक्टर रवीन्द्र रञ्जितकै मिलेमतोमा उनी डेरामा गएको खुलेपछि रञ्जितसमेत जेलमा छन् । आजको नयाँ पत्रिका दैनिकमा खबर छ जेलभित्र हुने चलखेलका यी पछिल्ला शृङखला हुन् । जेलभित्र हुने चलखेलका कारण जेल सुधारगृह नभई अपराधको केन्द्र बन्दै गएका छन् । जेलभित्रै र छुटेपछि पनि अपराध हुने गरेकाले अपराध नियन्त्रण कठिन हुँदै गएको प्रहरी अधिकारीहरू बताउँछन् । नेपाल प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरो (सिआइबी)का निर्देशक डिआइजी हेमन्त मल्ल भन्छन्, ‘जेल सुधारगृह होइन, अपराधीको तालिम केन्द्रजस्तो बन्दै गएको छ ।’ जेलभित्रै भेट भएर अपराधीबीच थप नेटवर्किङ हुने र छुटेपछि अझै गम्भीर किसिमका अपराधमा लाग्ने स्थिति देखिएको उनको भनाइ छ । सामान्य अपराधमा जेलमा परेकाहरू जेलबाट छुटेपछि खुंखार अपराधी भएर निस्किएका धेरै उदाहरण छन् । चोरी मुद्दामा जेल परेकाहरू छुटेपछि अपहरणमा लाग्ने गरेका छन् । सामान्य अपराधी र पेसेवर अपराधीलाई जेलमा छुट्टाछुट्टै नराखेसम्म अपराध नियन्त्रण कठिन हुने महानगरीय अपराध महाशाखाका प्रमुख एसएसपी सर्वेन्द्र खनाल बताउँछन् । ‘जेल करेक्सन सेन्टर बन्न सकेको देखिन्न,’ उनी भन्छन्, ‘कतिपय अवस्थामा जेलभित्रैबाट अपराधको योजना बनेको देखिन्छ ।’ जेल स्थानान्तरण गर्दा पनि प्रशासनले ध्यान दिनुपर्ने खनालको भनाइ छ । उनका अनुसार आफूनिकट व्यक्तिहरूसँगै बसेर अपराध योजना बनाई कैदीको जेल स्थानान्तरण गर्ने गरिएको छ । गत फागुनमा जेलबाट अस्पताल जाने भन्दै श्रीमतीलाई भेट्न डेरामा गएका पासाङ शेर्पाले प्रहरीलाई आर्थिक प्रभावमा पारेका थिए । त्यही कारण प्रहरीले उनलाई डेरामा लिएर गएको थियो । यो घटनामा संलग्न इन्स्पेक्टर रवीन्द्र रञ्जित आफैँ जेल परेका छन् । रावणजित लामाको घटनाले पनि जेलभित्र हुने चलखेललाई प्रस्ट पारेको छ । डिल्लीबजार जेलमा रहेका रावणजितले चोरी मुद्दामा धरौटी तिर्न नसक्दा जेल परेका राजकुमारलाई भेटेपछि उनले आर्थिक प्रलोभनमा पारेर आफ्नो सट्टामा जेलमा बस्न लगाएका थिए । उनीहरूले नाम फेरेर केही समय जेल बसेपछि रावणजित राजकुमार हुँ भन्दै छुटेका थिए । रावणजित बनेका राजकुमारलाई भने सिन्धुपाल्चोक कारागारमा सरुवा गरिएको थियो । यति हुँदा पनि जेल प्रशासनले थाहा पाएन ।