राजा बहुलाएर काठमाडौंमा उत्पात मच्चाएको एउटा 'अविवेकी घटना'

 काठमाडौं । नेपालको इतिहासमा यस्ता थुप्रै शासक छन् जसका सन्कीपन उदाहरणीय छन् । यस्तै सन्की शासकमध्ये एक थिए–रणबहादुर शाह । राजा रणबहादुर शाहले एकपछि अर्को गर्दै पाँचवटा विवाह गरेका थिए । तीमध्ये तेस्री कान्तवती थिइन् । उनी मैथिली ब्राह्मणकी छोरी थिइन् । बालविवाहपछि विधवा जीवन बिताइरहेकी कान्तवती पशुपतिनाथको तीर्थयात्रामा आएका बेला राजा रणबहादुर शाहको नजरमा परेकी थिइन् । उनीबाट जन्मिएकी बालकलाई उत्तराधिकारी बनाउने वचन दिएर रणबहादुर शाहले उनीसँग विवाह गरेका थिए । राजा रणबहादुर शाहले कान्तवतीबाट जन्मिएका गिर्वाणयुद्ध विक्रम शाहलाई उत्तराधिकारी बनाउने क्रममा आफ्ना जेठा राजकुमार रणोद्योत शाहलाई अवैधानिक घोषित गरेका थिए । यो घटना नेपालको इतिहासमै सर्वाधिक विवादास्पद निर्णय मानिन्छ । कान्तवतीले आफ्नो छोरा आफू जिवित छँदै राजा भएको हेर्ने इच्छा व्यक्त गरेपछि रणबहादुर शाहले गद्दी त्याग गरी गिर्वाणयुद्ध विक्रम शाहको राज्यभिषेक गराएका थिए । सन्यासपछि रणबहादुर शाह आफनो नामसमेत परिवर्तन गर्दै आफूलाई स्वामी निर्वाणानन्द घोषणा गर उपत्यकाका मठमन्दिरमा बस्न थालेका थिए । त्यसपछि कान्तवती पनि सन्यास धारण गरी स्वामी निर्वाणानन्दसागै रहन थालिन् । यसबीच कान्तवतीलाई शितला रोगले समात्यो । रोगको उपचारको लागि स्वामी निर्वाणानन्दले ब्राह्मणलाई दान दक्षिणा दिनेदेखि अनेक देवीदेवताको पूजापाठसमेत गराए । यद्यपी कान्तवतीको जीवन बचाउन सकिएन । कान्तवतीको निधनपछि स्वामी निर्वाणानन्दको होस ठेगानमा रहेन । उनले त्यसपछि काठमाडौंमा जे जस्तो उत्पात मच्चाए त्यसको अर्को उदाहरण इतिहासमा फेला पार्न सकिंदैन । कान्तवतीको निधनपछि स्वामी निर्वाणानन्दले आफूले ब्राह्मणलाई दान गरेका सम्पूर्ण धन सम्पत्ति फिर्ता लिनुका साथै पूजापाठ गराएका देवीदेवताका मन्दिरहरुसमेत तोडफोड गर्न लगाए । यो घटनालाई इतिहासको उल्लेख्य अविवेकी घटना पनि मानिन्छ । साप्ताहिकबाट ।